Każdy z przyszłych małżonków staje przed wyborem, w jaki sposób będzie się kształtował jego majątek od dnia zawarcia małżeństwa. W polskim prawie cywilnym rodzinnym istnieją zasadniczo dwa prawne modele – ustawowa majątkowa wspólność małżeńska albo rozdzielność majątkowa. Dokładnie opisywałem je w tym wpisie.

We wspólności ustawowej cały majątek, który od chwili zawarcia małżeństwa małżonkowie swoją pracą gromadzą, stanowi ich majątek wspólny, podlegający zasadom zarządu wynikającym z przepisów kodeksu rodzinnego i opiekuńczego – art. 31 § 1 i 2 KRO.

Rozdzielność majątkowa z kolei jest drugim modelem małżeńskiego ustroju majątkowego, w którym małżonkowie po prostu pozostawiają status quo wszystkich spraw majątkowych tak, jak one się prezentowały przed małżeństwem. Każdy z małżonków zachowuje swój majątek osobisty, a ewentualne wspólne prawa czy rzeczy mogą powstać tylko na zasadzie zwykłej, ułamkowej współwłasności.

Regułą jest, że jeżeli małżonkowie tego nie zmienią, w chwili zawarcia małżeństwa, na podstawie art. 31 § 1 KRO, z mocy prawa powstaje między nimi małżeńska majątkowa wspólność ustawowa. Aby powstała rozdzielność majątkowa w chwili zawarcia małżeństwa, małżonkowie muszą zawrzeć uprzednio notarialną umowę majątkową, ustanawiającą z chwilą zawarcia małżeństwa ustrój rozdzielności majątkowej (art. 47 § 1 KRO).

Wszystko dobrze, kiedy małżonkowie zwyczajowo na początku małżeństwa są zgodni. Ale co zrobić, gdy w przyszłości między małżonkami wytworzą się takie stosunki faktyczne, gdzie jeden z małżonków roztrwania majątek wspólny, narażając byt rodziny i wprost marnuje pracę drugiego małżonka? Odpowiedź stanowi możliwość ustanowienia przymusowego wyrokiem przez sąd ustroju rozdzielności majątkowej.

Zgodnie z art. 52 § 1 KRO „Z ważnych powodów każdy z małżonków może żądać ustanowienia przez sąd rozdzielności majątkowej”, a zgodnie z art. 52 § 2 KRO „Rozdzielność majątkowa powstaje z dniem oznaczonym w wyroku, który ją ustanawia. W wyjątkowych wypadkach sąd może ustanowić rozdzielność majątkową z dniem wcześniejszym niż dzień wytoczenia powództwa, w szczególności, jeżeli małżonkowie żyli w rozłączeniu”.

Jedynym zatem wymogiem ustanowienia przez Sąd rozdzielności majątkowej na żądanie jednego z małżonków, są istniejące w sytuacji małżonków „ważne powody”. B. Kubica, P. Twardoch [w:] Kodeks rodzinny i opiekuńczy. Komentarz aktualizowany, red. M. Fras, M. Habdas, art. 52 wskazała, że „W literaturze wskazuje się, iż klauzula ważnych powodów wiąże się z takimi okolicznościami, w których nie jest możliwe dalsze pozostawanie małżonków we wspólności majątkowej bez poważnego naruszenia interesów majątkowych jednego z nich. Chodzi zatem o takie sytuacje, w których dalsze istnienie wspólności nie służy dobru rodziny, a wręcz jest też sprzeczne z zasadami prawa rodzinnego”.

Orzecznictwo wśród ważnych powodów ustanowienia przez sąd rozdzielności majątkowej uznało m. in.:

1. SN w wyroku z dnia 24 listopada 2017 r., sygn. akt: I CSK 118/17 wskazał, że „Długotrwała faktyczna separacja może usprawiedliwiać ustanowienie rozdzielności majątkowej przez sąd, jeżeli ten stan rzeczy uniemożliwia współdziałanie w zarządzaniu majątkiem wspólnym, pociąga za sobą naruszenie lub poważne zagrożenie interesu majątkowego jednego z małżonków lub też skutkuje trwałym zerwaniem wszelkich stosunków majątkowych i brakiem możliwości podejmowania wspólnych decyzji gospodarczych”;

2. SN w wyroku z dnia 11 grudnia 2008 r., sygn. akt: II CSK 371/08 wskazał, że „Ustanowienie przez sąd rozdzielności majątkowej między małżonkami, którzy pozostawali we wspólności ustawowej lub umownej, z dniem wcześniejszym niż dzień wytoczenia powództwa jest dopuszczalne w zasadzie tylko wtedy, gdy z powodu separacji faktycznej (życia w rozłączeniu) niemożliwe było już w tym dniu ich współdziałanie w zarządzie majątkiem wspólnym”;

3. SN w wyroku z dnia 8 grudnia 1998 r., sygn. akt: I CKN 906/97 wskazał, że „Przez ważne powody – w ujęciu art. 52 ( 1 k.r.o. – rozumie się ogólnie takie okoliczności, które sprawiają, że w konkretnej sytuacji faktycznej wspólność majątkowa nie służy dobru drugiego z małżonków, a nawet prowadzi do sytuacji sprzecznej z zasadami prawa rodzinnego. Przez ważne powody rozumie się nie tylko okoliczności natury majątkowej np. trwonienie przez jednego z małżonków dorobku, lecz także okoliczności stwarzające sytuację, w której wykonywanie zarządu przez każdego z małżonków ich wspólnym majątkiem jest niemożliwe lub znacznie utrudnione”.

Podsumowując – jeżeli w Twoim małżeństwie wydarzają się powyższe sytuacje, możesz żądać aby Sąd ustanowił rozdzielność majątkową, nawet z oznaczeniem wcześniejszej daty jej powstania, niż data złożenia pozwu czy data wydania wyroku, czyli w skrócie od momentu, kiedy powstał „ważny powód”. Ustanowienie rozdzielności z datą wsteczną umożliwia przykładowo ochronienie swojego roszczenia o zwrot połowy przywłaszczonych środków wspólnych przez Twojego małżonka.

Rozdzielność majątkowa powstaje z chwilą uprawomocnienia się wyroku sądu powszechnego albo od daty określonej ściśle w wyroku sądu.

Jeżeli między małżonkami zachodzi zgodna wola – w każdym czasie mogą oni zawrzeć dobrowolnie u notariusza w formie aktu notarialnego umowę ustanowienia rozdzielności majątkowej. Od chwili złożenia podpisu pod aktem notarialnym, między małżonkami zaczyna obowiązywać rozdzielność majątkowa.

Od chwili powstania rozdzielności majątkowej, możliwy jest również podział zgromadzonego w trakcie trwania wspólności ustawowej majątku małżonków, zgodnie z przysługującymi udziałami w majątku wspólnym.

***

Rozdzielność majątkowa może uchronić małżonka od negatywnych konsekwencji postępowania drugiego małżonka. Jeżeli nie możesz doprosić się małżonka o zawarcie umowy rozdzielności majątkowej, zawsze możesz z ważnych powodów żądać, aby zrobił to Sąd.

Jeżeli szukasz pomocy w kwestii umów majątkowych małżeńskich lub ustanowienia rozdzielności majątkowej przez Sąd, zapraszam do kontaktu i skorzystania z PORADY PRAWNEJ, a przedstawię Ci możliwości działania oraz poprowadzę Twoją sprawę.