Czy zdarzyło Ci się kiedyś zobaczyć w internecie widniejące rzekomo Twoje ogłoszenia, z Twoim zdjęciem i teksty, jakoby potrzebujesz jakiejś usługi czy składanych propozycji nabycia jakichś rzeczy? Albo ogłoszenie, w którym sprzedajesz samochód, mieszkanie, dom, telefon czy rower? Co poczułeś?

Ile razy rozmawiam w takich przypadkach z klientami, zawsze odpowiedź jest podobna – strach, lęk, niepewność, utratę poczucia bezpieczeństwa, grozę, obawę o siebie i bliskich. Przecież nic takiego nie zrobiłeś, a jak wół widzisz ogłoszenie rzekomo od Ciebie pochodzące. Telefony dzwonią, maile od potencjalnych nabywców przychodzą. Zgłaszasz administracji grup czy wydawcom portali naruszenia, znikają a po chwili ponownie się pojawiają. Wydaje się, że akcja nie ma końca i czujesz się już konkretnie osaczony i przestraszony.

Jednoznacznie oznajmuję, że takie działanie to naruszenie Twoich dóbr osobistych w postaci wizerunku, prawa do prywatności i bezpieczeństwa (więcej o dobrach osobistych tutaj) oraz jednocześnie przestępstwo podszywania się i przywłaszczenia tożsamości, określone w art. 190a § 2 Kodeksu karnego (dalej „KK”). Chcę w tym miejscu zaznaczyć, żebyś w stu procentach pozbył się jakichkolwiek emocji smutku i obarczania się winą, bo jeżeli padłeś ofiarą takiego zachowania innego człowieka, to nie Ty jesteś jego przyczyną, tylko sprawca zachowujący się w zakazany prawem sposób, popełniając przestępstwo, a w konsekwencji to ON zasługuje na potępienie i karę, a nie Ty. Ciebie polskie prawo chroni jako pokrzywdzonego przestępstwem wykorzystania Twojego wizerunku, danych osobowych lub innych danych umożliwiających Twoją publiczną identyfikację.

J. Lachowski [w:] Kodeks karny. Komentarz, red. V. Konarska-Wrzosek, LEX/el. 2023, Część szczególna Rozdział XXIII opisując ochronę prawa karnego w zakresie m. in. przestępstwa podszywania się i przywłaszczenia tożsamości wskazał, że „W komentowanym rozdziale Kodeksu karnego stypizowane zostały przestępstwa godzące w wolność człowieka w sensie ogólnym. Jest to dobro, które podlega konstytucyjnej ochronie. Ochrona ta znajduje swój wyraz w przepisie art. 31 ust. 1 Konstytucji RP. Z przepisu tego płynie nakaz szanowania wolności innego człowieka i zakaz zmuszania człowieka do czynienia tego, czego prawo mu nie nakazuje. Na podstawie tego uregulowania można zatem zrekonstruować zakres prawa człowieka do wolności, które oznacza, że człowiekowi wolno czynić wszystko, czego prawo mu nie zakazuje. Pojęcie wolności jest wieloaspektowe. Obejmuje ono prawo do przemieszczania się, do postępowania w każdy sposób niegodzący w dobra innych osób, swobodę wyboru miejsca pobytu, prawo do spokojnego życia, prawo do ochrony życia prywatnego. Wolność może być również rozumiana jako wolność od czegoś, tj. od strachu, od zmuszania do określonego postępowania”.

Z powyższego wynika jednoznacznie, że przestępstwo podszywania się i przywłaszczenia tożsamości godzi w poczucie bezpieczeństwa innej osoby, jej prawo do spokojnego życia i wolność od strachu lub zmuszania do określonego zachowania. Na tym gruncie ochrona prawa karnego kumuluje się z ochroną dóbr osobistych prawa cywilnego, gdyż te same wartości są chronione przed zagrożeniem oraz naruszeniem przez sprawców na podstawie art. 23 KC.

Zgodnie z art. 190a § 2 KK „Tej samej karze podlega, kto, podszywając się pod inną osobę, wykorzystuje jej wizerunek, inne jej dane osobowe lub inne dane, za pomocą których jest ona publicznie identyfikowana, przez co wyrządza jej szkodę majątkową lub osobistą”.

Aby zachowanie innej osoby mogło zostać uznane za karalne podszywanie się, musi cechować się następującymi znamionami:

1. sprawca musi wykorzystać Twój wizerunek lub inne dane osobowe np. PESEL czy NIP albo inne dane, za pomocą których jesteś publicznie identyfikowany – przykładowo powszechnie znany Twój pseudonim („Banksy” czy „JLO”);

2. sprawca musi swoim powyższym wykorzystać ww. wizerunek czy dane innej osoby tj. tylko człowieka; nie można się karalnie podszyć pod zwierzę, osobę prawną czy robota;

3. następstwem ww. podszywania się pod inną osobę jest wyrządzenie szkody osobie, której dane wykorzystano w postaci majątkowej (straty lub utraty korzyści np. odpływ klientów czy sponsorów) lub osobistej (niematerialne poczucie krzywdy i zranienia poprzez wkroczenie w sferę prywatną bez zgody pokrzywdzonego).

Przestępstwo podszywania się pod inną osobę i przywłaszczenia tożsamości może być popełnione wyłącznie umyślnie w formie zamiaru bezpośredniego  tj. sprawca od początku chce wykorzystać wizerunek, dane osobowe lub inne dane innej osoby w celu wyrządzenia jej szkody majątkowej lub osobistej.

Sprawca przestępstwa podszywania się i przywłaszczenia tożsamości zawsze jest świadomy, że to co robi tak jakby za inną osobę, bez jej wiedzy i zgody, jest zabronione przez prawo cywilne oraz karne i stanowi przestępstwo.

Przestępstwo podszywania się pod inną osobę i przywłaszczenia tożsamości nie jest ścigane z urzędu, kiedy tylko Policja po telefonie na dyżurkę albo prokurator po uzyskaniu informacji telefonicznej, dowie się o takim zajściu. Konieczny jest wniosek o ściganie pokrzywdzonego, którego wizerunek, dane osobowe lub inne dane zostały wykorzystane bez jego wiedzy i zgody. Zgodnie bowiem z art. 190a § 4 KK „Ściganie przestępstwa określonego w § 1 lub 2 następuje na wniosek pokrzywdzonego”.

Wniosek o ściganie stanowi element kluczowy, aby organy ścigania zajęły się grożącym, stawiając mu zarzuty i wnosząc do sądu karnego akt oskarżenia. Jeżeli pokrzywdzony nie złoży wniosku o ściganie, prokuratura jest zobowiązana umorzyć postępowanie karne dotyczące przestępstwa. Podobnie, jeżeli wniosek zostanie wycofany do czasu zamknięcia przewodu sądowego przed Sądem I Instancji, Sąd umorzy proces karny i skazanie nie dojdzie do skutku.

***

Podsumowując, polskie prawo gwarantuje zarówno na gruncie prawa cywilnego oraz dodatkowo uzupełniająco na gruncie prawa karnego wolność każdego człowieka przebywającego w RP od strachu przed naruszaniem jego dóbr osobistych, praw, wolności i prywatności. Nikt nie może podawać się za kogoś innego. Nawet będąc czyimś pełnomocnikiem, działając za wiedza i zgodą mocodawcy, pełnomocnik działa osobiście ale w imieniu, na rzecz i skutek mocodawcy.

Jeżeli zatem jesteś ofiarą takiego działania – masz możliwości prawne, aby sprawcę postawić przed wymiarem sprawiedliwości i doprowadzić do skazania oraz uzyskania zapłaty zadośćuczynienia.

Jeżeli nie wiesz, w jaki sposób zredagować zawiadomienie o możliwości popełnienia przestępstwa, zachęcam do umówienia się na PORADĘ PRAWNĄ, a zanalizuję Twoją sprawę karną i przedstawię Ci prawne możliwości działania.