Dzisiejszym wpisem chciałbym wyjaśnić Ci na czym polega podstawowa i fundamentalna prawna ochrona, przysługująca Ci zawsze i wszędzie, gdzie tylko będziesz się stykał z prawem – w domu, w urzędzie, w sklepie, na poczcie, w sądzie czy na komisariacie policji, którą jest ochrona dóbr osobistych. Z moich obserwacji w toku praktyki adwokackiej wynika, że każdy klient mniej więcej wie, że coś takiego istnieje i mu przysługuje, ale często na tym się kończy. A uważam, że warto, abyś szczegółowo poznał przysługujące Ci uprawnienia i związane z nimi roszczenia, a także żebyś zyskał świadomość grożącej Ci konsekwencji, gdybyś naruszył czyjeś dobro osobiste.

Artykuł 23 Kodeksu cywilnego (zwanego dalej „KC”) dobra osobiste przedstawia w sposób niezwykle patetyczny, stanowiąc, że „Dobra osobiste człowieka, jak w szczególności: zdrowie, wolność, cześć, swoboda sumienia, nazwisko lub pseudonim, wizerunek, tajemnica korespondencji, nietykalność mieszkania, twórczość naukowa, artystyczna, wynalazcza i racjonalizatorska pozostają pod ochroną prawa cywilnego niezależnie od ochrony przewidzianej w innych przepisach”. : )

Istotę prawnego pojęcia „dóbr osobistych człowieka” można zatem sprowadzić do „indywidualnych wartości świata uczuć, stanu życia psychicznego człowieka” (tak S. Grzybowski [w:] Ochrona dóbr osobistych według przepisów ogólnych prawa cywilnego, Warszawa 1957, s. 78) czy jako „powszechnie uznane w społeczeństwie wartości niemajątkowe związane ściśle z osobą człowieka i będące przejawem godności osoby ludzkiej, obejmujące przede wszystkim integralność fizyczną i psychiczną oraz indywidualność człowieka” (tak P. Machnikowski [w:] E. Gniewek, P. Machnikowski, Komentarz KC, 2019, s. 57).

W tym miejscu pragnę powołać się na doniosły pogląd Sądu Najwyższego, który w uchwale z dnia 19 listopada 2010 r. o sygn. akt: III CZP 79/10 wskazał, że „Dobra osobiste wynikają z tych wartości niemajątkowych, które są ściśle związane z człowiekiem, obejmując jego fizyczną i psychiczną integralność albo będąc przejawem jego twórczej działalności skupiają niepowtarzalną, pozwalającą na samorealizację indywidualność człowieka, jego godność oraz pozycję wśród innych ludzi. Dobrem osobistym jest wartość immanentnie złączona z istotą człowieczeństwa oraz naturą człowieka, niezależna od jego woli, stała, dająca się skonkretyzować i zobiektywizować”.

Ze wskazanego przepisu możemy zatem łatwo w drodze wykładni uzyskać normę prawną, przy uwzględnieniu powyższych wskazówek Sądu Najwyższego, że dobro osobiste przysługuje każdemu z nas, niezależnie od naszej woli, które jest nierozerwalnie związane z faktem bycia człowiekiem i człowieczeństwem. Mnie, Tobie, sąsiadowi, koledze ze szkoły, z pracy, kontrahentowi będącemu człowiekiem i tak dalej. Wykluczamy z tego kręgu roboty AI i zwierzęta.

Czytając powyższy przepis artykułu 23 KC z pewnością zauważyłeś tam zwrot „w szczególności”. Otóż wskazuje to na fakt, że wyliczenie przykładowych chronionych dóbr osobistych (jak zdrowie czy nietykalność Twojego mieszkania) nie jest wyczerpujące. Istnieje niezliczona ilość rodzajów dóbr osobistych, co również ma podkreślić wyjątkowość Naszego człowieczeństwa.

Przykładowo, spoza wyliczenia artykułu 23 KC, wyodrębniono już takie dobra osobiste, jak:

1) prawo kobiety w ciąży do badań prenatalnych;

2) godność osobista (tak zwana cześć wewnętrzna);

3) prawo do anonimowości;

4) poczucie przynależności do danej płci;

5) prawo do wizerunku;

6) prawo do głos człowieka;

7) prawo do kultu pamięci po zmarłej osobie bliskiej;

8) prawo do prywatności;

9) prawo do ciszy domowej;

10) prawo do spokoju psychicznego;

Łatwo możesz dostrzec, że każda z powyżej opisanych sytuacji, w różny sposób, ale dotyka niezwykle intymnej sfery Twojego życia. Czy wyobrażasz sobie, że ktoś bez ogródek, bez zastanowienia, bezpardonowo, nie pytając Cię o zgodę, wchodzi z butami w tę sferę ?

Ażeby Ci to lepiej uzmysłowić, posłużę się dwoma przykładami:

1. czy wyobrażasz sobie, że inna osoba bez Twojego pozwolenia zaczyna słownie obrażać bliską Ci zmarłą osobę, na przykład Twojego zmarłego Ojca, lżąc go słowami uznawanymi powszechnie za obelżywe i niszcząc jego nagrobek?
2. czy wyobrażasz sobie, że inna osoba bez Twojego pozwolenia otwiera drzwi Twojego mieszkania albo domu, wchodzi do środka i rozsiada się w pokoju, najzwyczajniej w świecie ucinając sobie drzemkę?

Myślę, że zdecydowana większość z Nas dostrzega anomalię w takim zachowaniu. Część z Was pewnie odczuwa wręcz oburzenie. Poćwicz wyobraźnię. Wszystkie dobra osobiste, które wymieniłem powyżej, spróbuj zidentyfikować na swoim przykładzie, a potem wyobraź sobie, że ktoś ich nie szanuje. Wyzywa Cię. Popycha. Uderza. Zniesławia. Grozi Ci. I tak dalej. Myślę, że mogę z całą pewnością postawić tezę, że nie akceptujesz takiej sytuacji, nie chcesz jej akceptować ani nie chcesz, żeby kiedykolwiek takie sytuacje stały się normalną, codzienną rzeczywistością i osobiście Cię dotknęły.

Artykuł 23 KC ustanowił w polskim prawie pojęcie prawne dobra osobistego, jednakże to kolejny artykuł 24 § 1 KC wprost ustanawia zakazy już nawet nie tylko ich naruszenia (co wiąże się z faktem dokonania), ale przede wszystkim nawet zagrożenia naruszeniem. Upraszczając, polskie prawo zabrania Nam nawet zagrozić naruszeniem dobra osobistego innego człowieka.

Artykuł 24 § 1-2 KC w pełnym brzmieniu stanowią, że „Ten, czyje dobro osobiste zostaje zagrożone cudzym działaniem, może żądać zaniechania tego działania, chyba że nie jest ono bezprawne. W razie dokonanego naruszenia może on także żądać, ażeby osoba, która dopuściła się naruszenia, dopełniła czynności potrzebnych do usunięcia jego skutków, w szczególności ażeby złożyła oświadczenie odpowiedniej treści i w odpowiedniej formie” oraz „Jeżeli wskutek naruszenia dobra osobistego została wyrządzona szkoda majątkowa, poszkodowany może żądać jej naprawienia na zasadach ogólnych”.

Z powyższego zatem wynikają dla Ciebie następujące środki ochrony dóbr osobistych:

1. w sytuacji zagrożenia naruszeniem dobra osobistego – możesz żądać od osoby grożącej Ci naruszeniem, ażeby natychmiast zaprzestała swoich działań. Nie musisz wysyłać ekwilibrystycznych, skomplikowanych pism prawniczych. Wystarczy ustne żądanie „Przepraszam ale niech Pan nie próbuje mnie obrażać”, „Niech Pan nie próbuje nawet mnie przytrzymywać” , „Nie życzę sobie, żeby Pan się do mnie zbliżał” i tak dalej.
2. w sytuacji, gdy niestety Twoje dobro osobiste zostało naruszone – możesz od naruszyciela żądać, aby zrobił wszystko, żeby zlikwidować skutek tego naruszenia oraz możesz żądać zapłaty zadośćuczynienia. Oznacza to, że najprościej w świecie możesz żądać przeprosin (nawet możesz je zredagować!), możesz żądać opublikowania przeprosin w poczytnych dziennikach, internecie lub w mediach społecznościowych naruszyciela, a co do zadośćuczynienia możesz po prostu żądać zapłaty przez naruszyciela na Twoją rzecz określonej przez Ciebie sumy pieniężnej, mającej Ci zrekompensować wyrządzoną naruszeniem krzywdę.

***

Chciałbym, żeby każdy człowiek żyjący w Polsce przestrzegał norm prawnych dotyczących dóbr osobistych. Żeby nie było gróźb ich naruszeń, naruszeń i w konsekwencji wyrządzanej krzywdy, której potem skali często nie da się ocenić, a nawet najlepszy środek prawnej ochrony może nie być w stanie usunąć skutków naruszenia dobra osobistego, chociażby w postaci utraconego zaufania do osoby pełniącej doniosła rolę społeczną – jak lekarz, strażak, nauczyciel.

Niemniej, z drugiej strony barykady gdybyś był osobą, której dobra osobiste zostały zagrożone naruszeniem albo zostały naruszone, mam nadzieję, że po lekturze wpisu będziesz świadomy, że nie jesteś bezbronny. Nie jesteś ofiarą. Nie zasłużyłeś na to. Dobra osobiste każdego człowieka nie mogą być naruszane z mocy prawnej ochrony prawa cywilnego i nie powinieneś chować głowy w piasek. Strusie podejście prędzej czy później, może tylko spotęgować Twoją frustrację i wyrządzoną tą sytuacją krzywdę oraz zachęcić naruszycieli do dalszego uderzania w tę najistotniejszą dla człowieka sferę jego życia.

***

Jeżeli nie wiesz, w jaki sposób zredagować wezwanie do zaprzestania naruszeń i usunięcia skutków naruszeń dóbr osobistych, zapraszam na PORADĘ PRAWNĄ, a zanalizuję Twoją sprawę i wskażę prawne możliwości działania.