Czy zdarzyło Ci się czuć kiedyś obawę z powodu zachowania innej osoby? Czy ktoś inny mówił Tobie, że zrobi Ci coś nieprzyjemnego – pobije albo nawet zabije, jeżeli czegoś nie zrobisz? Niestety takie sytuacje się zdarzają. Jeżeli nie w pracy, wśród rówieśników, to nieszczęśliwym losem w miejscach przypadkowych na spacerze, ulicy, przystanku, plaży, w korytarzu bloku czy w klubie.

Dzisiaj omawiam przestępstwo groźby karalnej, określone w art. 190 § 1 Kodeksu karnego (dalej „KK”). Chcę w tym miejscu zaznaczyć, żebyś w stu procentach pozbył się jakichkolwiek emocji smutku i obarczania się winą, bo jeżeli padłeś ofiarą takiego zachowania innego człowieka, to nie Ty jesteś jego przyczyną, tylko sprawca zachowujący się w zakazany prawem sposób, popełniając przestępstwo, a w konsekwencji to ON zasługuje na potępienie i karę, a nie Ty. Ciebie polskie prawo chroni jako pokrzywdzonego grożbą.

J. Lachowski [w:] Kodeks karny. Komentarz, red. V. Konarska-Wrzosek, LEX/el. 2023, Część szczególna Rozdział XXIII opisując ochronę prawa karnego w zakresie m. in. gróźb karalnych wskazał, że „W komentowanym rozdziale Kodeksu karnego stypizowane zostały przestępstwa godzące w wolność człowieka w sensie ogólnym. Jest to dobro, które podlega konstytucyjnej ochronie. Ochrona ta znajduje swój wyraz w przepisie art. 31 ust. 1 Konstytucji RP. Z przepisu tego płynie nakaz szanowania wolności innego człowieka i zakaz zmuszania człowieka do czynienia tego, czego prawo mu nie nakazuje. Na podstawie tego uregulowania można zatem zrekonstruować zakres prawa człowieka do wolności, które oznacza, że człowiekowi wolno czynić wszystko, czego prawo mu nie zakazuje. Pojęcie wolności jest wieloaspektowe. Obejmuje ono prawo do przemieszczania się, do postępowania w każdy sposób niegodzący w dobra innych osób, swobodę wyboru miejsca pobytu, prawo do spokojnego życia, prawo do ochrony życia prywatnego. Wolność może być również rozumiana jako wolność od czegoś, tj. od strachu, od zmuszania do określonego postępowania”.

Z powyższego wynika jednoznacznie, że przestępstwo groźby godzi w poczucie bezpieczeństwa innej osoby, jej prawo do spokojnego życia i wolność od strachu lub zmuszania do określonego zachowania. Na tym gruncie ochrona prawa karnego kumuluje się z ochroną dóbr osobistych prawa cywilnego, gdyż te same wartości są chronione przed zagrożeniem oraz naruszeniem przez sprawców na podstawie art. 23 KC. Więcej o tym pisałem w tym wpisie.

Zgodnie z art. 190 § 1 KK „Kto grozi innej osobie popełnieniem przestępstwa na jej szkodę lub na szkodę osoby dla niej najbliższej, jeżeli groźba wzbudza w osobie, do której została skierowana lub której dotyczy, uzasadnioną obawę, że będzie spełniona, podlega karze pozbawienia wolności do lat 3”.

Aby zachowanie innej osoby mogło zostać uznane za groźbę karalną, musi cechować się następującymi znamionami:

1. grożenie musi nastąpić wobec innej osoby – musi dojść do jej wiadomości;

2. grożenie musi oznaczać zapowiedź popełnienia innego przestępstwa przez grożącego, a forma może być dowolna – ustna, pisemna, gestowa, telefoniczna, smsowa etc. Przykładowo najczęściej treścią przekazu groźby jest zapowiedź popełnienia przestępstwa polegającego na spowodowaniu uszczerbku na zdrowiu (art. 148/156/157 KK) albo uszkodzenia rzeczy ruchomych (art. 288 KK);

3. grożenie popełnieniem przestępstwa musi dotyczyć odbiorcy groźby albo osoby dla odbiorcy najbliższej, którą zgodnie z art. 115 § 11 KK jest małżonek, wstępny, zstępny, rodzeństwo, powinowaty tej samej linii lub stopnia, osoba pozostająca w stosunku przysposobienia (adopcji) oraz jej małżonek a także osoba pozostająca we wspólnym pożyciu;

4. finalnie grożenie musi wzbudzić w adresacie (odbiorcy groźby) albo w osobie mu najbliższej uzasadnioną obawę spełnienia.

Powyższe wydaje się dosyć klarownym rozłożeniem na czynniki pierwsze cech przestępstwa, dlatego celem uszczegółowienia podkreślam, że groźba aby była uznana za karalną, musi być zawsze „na serio”. Precyzyjnie to wyjaśnił Sąd Okręgowy w Kielcach w wyroku z dnia 23 grudnia 2013 r., sygn. akt: IX Ka 1330/13 „Przepis art. 190 § 1 k.k. mówi o “uzasadnionej obawie” osoby zagrożonej. Daje to asumpt do wykładni, iż znamię wzbudzenia obawy należy oceniać subiektywnie, nie zaś z punktu widzenia realnego niebezpieczeństwa spełnienia groźby. Subiektywna ocena jest konieczna, ale niewystarczająca, gdyż ustawa posługuje się zwrotem o uzasadnionej obawie. Decydują więc tutaj przesłanki odwołujące się do okoliczności i sposobu wyrażenia groźby, które mogą uzasadniać realną obawę, iż będą spełnione. Pozwala to wyeliminować z zakresu karalności groźby, których nikt rozsądny nie potraktowałby realnie (groźby dla żartu, ośmieszenia osoby naiwnej, dokuczenia partnerowi podczas kłótni małżeńskiej, itp.)”.

W wyroku z dnia 13 listopada 2013 r., sygn. akt: IX Ka 1446/13 Sąd Okręgowy w Kielcach z kolei stwierdził, że „Prawidłowo także Sąd zakwalifikował czyn oskarżonego z pkt I jako przestępstwo z art. 190 § 1 k.k. Trafnie bowiem zinterpretował słowa oskarżonego: “ja cię załatwię, będziesz żałował”, jako groźbę zabójstwa. Podzielić należy także stanowisko Sądu, że groźba ta wzbudziła w pokrzywdzonym uzasadnioną obawę, że zostanie spełniona”.

Z kolei Sąd Apelacyjny w Krakowie w wyroku z dnia 15 października 2008 r., sygn. akt: II AKa 140/08 wskazał, że „Słów “znajdę cię” z pewnością nie można rozumieć jako groźby pozbawienia życia. Słowa te wyrażają groźbę niedookreśloną, nie wyrażającą niczego konkretnego. Upatrywanie w nich groźby pozbawienia życia jest niedopuszczalnym domniemaniem przeciw oskarżonemu (art. 5 § 2 k.p.k.)”.

Powyższe przykłady z pokaźnego orzecznictwa pokazują, że dużo zależy od treści groźby, kontekstu wyartykułowanej groźby oraz subiektywnego poczucia zagrożenia odbiorcy.

Przestępstwo groźby karalnej może być popełnione wyłącznie umyślnie, przy tym albo w formie zamiaru bezpośredniego (sprawca od początku chce grozić odbiorcy i to zrobił) albo ewentualnego (sprawca nie chciał i nie miał zamiaru zagrożenia, ale tylko przewidywał w świadomości taką możliwość, która w konkretnym przypadku zaistniała a on się na to zgodził).

Sprawca przekazu grożącego zawsze musi być świadomy, że to co oznajmia (mówi, pisze, sygnalizuje, prezentuje, gestykuluje etc.) może zostać uznane za zapowiedź popełnienia konkretnego przestępstwa określonego w polskim prawie na szkodę adresata albo jego osoby najbliższej. Przykładowo sprawca pokazał gest przeciągnięcia palcem po szyi, przyłożył palec imitujący broń do głowy albo pięść przy twarzy, co może adresat uznać za zapowiedź popełnienia przestępstwa zabójstwa albo spowodowania jakiegoś uszczerbku na zdrowiu.

Przestępstwo groźby karalnej nie jest ścigane z urzędu, kiedy tylko Policja po telefonie na dyżurkę albo prokurator po uzyskaniu informacji telefonicznej dowie się o takim zajściu. Konieczny jest wniosek o ściganie adresata groźby albo osoby mu najbliższej. Zgodnie bowiem z art. 190 § 2 KK „Ściganie następuje na wniosek pokrzywdzonego”.

Wniosek o ściganie stanowi element kluczowy, aby organy ścigania zajęły się grożącym, stawiając mu zarzuty i wnosząc do sądu karnego akt oskarżenia. Jeżeli pokrzywdzony nie złoży wniosku o ściganie, prokuratura jest zobowiązana umorzyć postępowanie karne dotyczące przestępstwa groźby karalnej. Podobnie, jeżeli wniosek zostanie wycofany do czasu zamknięcia przewodu sądowego przed Sądem I Instancji, Sąd umorzy proces karny i skazanie nie dojdzie do skutku.

Od 1 października 2023 r. zgodnie z art. 12 § 4 k.p.k. zaszła w tym przedmiocie modyfikacja, bo jeżeli prokurator uzna, że zachodzi wysokie prawdopodobieństwo, że to tylko z powodu obawy odwetem sprawcy pokrzywdzony nie złożył wniosku o ściganie, takie przestępstwo groźby jest ścigane z urzędu do samego końca procesu i nie wymaga wniosku o ściganie.

***

Podsumowując, polskie prawo gwarantuje zarówno na gruncie prawa cywilnego oraz dodatkowo uzupełniająco na gruncie prawa karnego wolność każdego człowieka przebywającego w RP od strachu przed naruszaniem jego dóbr osobistych, praw, wolności i prywatności.

Jeżeli zatem jesteś ofiarą takiego działania – masz możliwości prawne, aby sprawcę postawić przed wymiarem sprawiedliwości i doprowadzić do skazania oraz uzyskania zapłaty zadośćuczynienia.

Jeżeli nie wiesz, w jaki sposób zredagować zawiadomienie o możliwości popełnienia przestępstwa, zachęcam do umówienia się na PORADĘ PRAWNĄ, a zanalizuję Twoją sprawę karną i przedstawię Ci prawne możliwości działania.