Dzisiejszym wpisem chciałbym wyjaśnić dlaczego moim zdaniem zasadniczo od ręki można dostać wyrok skazujący za przestępstwo. Wielokrotnie widziałem (w mojej ocenie obiektywnie) zaistniały taki stan wskutek działania innych osób. Nawet gdy się nie chce, to intuicyjnie się zaczyna czuć, że zachodzi sytuacja niebezpieczna, niekomfortowa, groźna. Człowiek wzdryga się, bo jakoś tak bardziej niż zazwyczaj, narzucają mu się antycypacyjne myśli „a co jeśli ta gorąca herbata postawiona na krawędzi spadnie na tego dzieciaka?”, „czemu oni mu dali biegać z nożem, a co jak się przewróci?” albo „co za kretyn wyprzedzał na trzeciego na podwójnej?”, „czemu ta blacha na dachu jest wciąż poluzowana?”, i tak dalej. Temat rzeka, jak świat stary, tak zawsze będzie z życiem związane niebezpieczeństwo jego utraty.

W poprzednich wpisach wielokrotnie wskazywałem, że w polskim prawie wartością nadrzędną jest godność człowieka, na którą składa się przede wszystkim jego życie i zdrowie. To, że człowiek nie może naruszać godności, życia zdrowia innych ludzi zdaje się jest całkiem oczywiste. Zakazy i nakazy ustanawia Konstytucja RP, Kodeks cywilny oraz Kodeks karny (dalej „KK”). Można wręcz powiedzieć, że zakaz naruszania życia i zdrowia ludzkiego jest chroniony i zaopatrzony w sankcje od lewa do prawa, kompleksowo. Od roszczeń odszkodowawczych i obowiązku zapłaty zadośćuczynienia, po nawiązki i kary pozbawienia wolności w związku z przestępstwami.

Ale zarazem tłumaczyłem już we wpisie o ochronie godności, że Kodeks cywilny w art. 23 ustanawia ochronę także przed zagrożeniem naruszenia, mogąc żądać aby zagrażający naruszeniem dobra osobistego natychmiast zaprzestał swoich działań, czyli aby istniejące zagrożenie zniknęło. I to chciałbym dzisiaj szerzej omówić, bo KK również ustanawia zakaz wywoływania stanów bezpośredniego zagrożenia dla życia i zdrowia drugiego człowieka, w formie osobnego typu przestępstwa.

W tym miejscu czas zaprezentować gwiazdy dzisiejszego występu – zgodnie z treścią art. 160 § 1 KK „Kto naraża człowieka na bezpośrednie niebezpieczeństwo utraty życia albo ciężkiego uszczerbku na zdrowiu, podlega karze pozbawienia wolności do lat 3”, zaś zgodnie z art. 160 § 2 KK „Jeżeli na sprawcy ciąży obowiązek opieki nad osobą narażoną na niebezpieczeństwo, podlega karze pozbawienia wolności od 3 miesięcy do lat 5”.

Wczytując się uważnie w treść znamion, możesz łatwo dostrzec, że nie ma tutaj mowy o spowodowaniu uszczerbku, czy utracie życia. Jest tylko mowa o „bezpośrednim” „niebezpieczeństwie” „utraty”. Dla porównania z art. 148 § 1 KK wynika, że karze podlega, kto zabija człowieka, a z art. 156 § 1 KK wynika, że karze podlega ten, kto powoduje ciężki uszczerbek na zdrowiu. Wydaje się, że różnica jest łatwo dostrzegalna. – art. 148 i 156 KK zabrania spowodowania zmaterializowania się niebezpieczeństwa, które już uprzednio powstało, zaś art. 160 § 1 i 2 KK zabrania spowodowania potencjalnego stanu niebezpieczeństwa, które nie musi się przecież spełnić. Ja to zawsze porównuję do burzy z piorunami – jest niebezpiecznie, w górach bardziej niż w mieście, ale to nie oznacza, że piorun w Ciebie trafi.

V. Konarska-Wrzosek [w:] A. Lach, J. Lachowski, T. Oczkowski, I. Zgoliński, A. Ziółkowska, V. Konarska-Wrzosek, Kodeks karny. Komentarz, wyd. III, Warszawa 2020, art. 160 wskazuje, że „Tworzenie przestępstw z narażenia na niebezpieczeństwo służy lepszej ochronie dóbr szczególnie cennych, do których należy w szczególności życie i zdrowie człowieka, gdyż przesuwa moment prawnokarnej ochrony na etap wcześniejszy niż naruszenie”.

Z racji, że art. 160 § 1 KK jest bardzo ogólny i pojemny, zasadniczo szerzej chciałbym omówić na przykładach pojęcia „bezpośrednie” oraz „niebezpieczeństwo”:

1. Sąd Najwyższy w postanowieniu z 26 stycznia 2016 r., sygn. akt: V KK 342/15 wskazał, że „Bezpośredniość tę rozumieć należy bądź jako nieuchronne następstwo dalszego niebezpiecznego dla życia lub zdrowia rozwoju sytuacji, bądź jako wysokie prawdopodobieństwo jego wystąpienia”;

2. Sąd Apelacyjny w Katowicach w wyroku z dnia 10 sierpnia 2017 r., sygn. akt: II AKa 307/17 wskazał, że „Bezpośredniość realnie grożącego niebezpieczeństwa oznacza, iż w sytuacji przez sprawcę już stworzonej, a więc bez dalszej akcji z jego strony, istnieje duże prawdopodobieństwo nastąpienia w najbliższej chwili wymienionych skutków”;

3. Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 8 grudnia 2011 r., sygn. akt: II KK 177/11 wskazał, że „Przypisanie odpowiedzialności za przestępstwo określone w art. 160 § 1 k.k. wymaga indywidualizacji pokrzywdzonego, tj. wskazania konkretnej osoby, której w wyniku działania (lub zaniechania) sprawcy groziło bezpośrednie niebezpieczeństwo ciężkiego uszczerbku na zdrowiu lub utraty życia. Nie jest natomiast niezbędne ustalenie tożsamości tej osoby”.

Innymi słowy „bezpośrednie niebezpieczeństwo utraty życia lub ciężkiego uszczerbku na zdrowiu” orzecznictwo określa jako stan wysoce prawdopodobnego zaistnienia tego uszczerbku albo utraty życia. Czy podanie półtorarocznemu dzidziusiowi brzytwy z odsłoniętym ostrzem będzie stanowiło przedmiotową sytuację? W mojej ocenie jak najbardziej – przecież dziecko nie musi się wcale poważnie zranić, ale istnieje wysokie prawdopodobieństwo, że jednak to zrobi. W taki sposób kwalifikuje się wszystkie sytuacje, które się spowodowało – a następnie należy sobie uzmysłowić, że to jest sytuacja zabroniona pod groźbą kary w art. 160 KK!.

Żeby lepiej zobrazować łatwość powodowania sytuacji niebezpiecznych dla życia i zdrowia człowieka, podaję poniżej kilka przykładów z literatury oraz orzecznictwa:

1. V. Konarska-Wrzosek [w:] Kodeks karny. Komentarz… wskazała, że „Prawnokarna ochrona życia i zdrowia człowieka na podstawie art. 160 k.k. rozpoczyna się od chwili niedającego się powstrzymać porodu dziecka poczętego, a w przypadku rozwiązywania ciąży za pomocą cesarskiego cięcia na życzenie kobiety ciężarnej od momentu przystąpienia do przeprowadzenia takiego zabiegu, a w przypadku konieczności medycznej przeprowadzenia cesarskiego cięcia od momentu zaistnienia medycznych przesłanek jego przeprowadzenia”, na co wskazał SN w wyroku z dnia 30 października 2008 r., sygn. akt: I KZP;

2. Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 3 września 2013 r., sygn. akt: WK 14/13 wskazał, że „Odpowiedzialność lekarza gwaranta na płaszczyźnie art. 160 k.k. nie musi polegać tylko na popełnieniu przez niego błędu diagnostycznego czy medycznego. Mogą to być różne inne podejmowane albo zaniechane przez niego czynności, narażające człowieka na bezpośrednie niebezpieczeństwo utraty życia albo ciężkiego uszczerbku na zdrowiu”;

3. Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 12 kwietnia 2022 r., sygn. akt: III KK 32/21 stwierdził, że „Oskarżeni policjanci, wywożąc pijanego i w sumie bezradnego pokrzywdzonego z miejsca publicznego położonego w centrum miejscowości, gdzie co najwyżej wywoływał on zgorszenie, gdzieś na ubocze (jak się wydaje po to, aby sam szybko nie przemieścił się do mieszkania konkubiny, a więc aby oszczędzić sobie potencjalnej kolejnej interwencji), nie tylko nie dopełnili swoich obowiązków służbowych, ale w wyniku ich niewłaściwego działania mogło dojść do wystąpienia rzeczywistego niebezpieczeństwa nastąpienia szkody dla interesu publicznego i prywatnego, jak również narażenia pokrzywdzonego na niebezpieczeństwo co najmniej ciężkiego uszczerbku na zdrowiu”;

4. Sąd Apelacyjny w Krakowie w wyroku z dnia 18 grudnia 2020 r., sygn. akt: II AKa 223/20 wskazał, że „Każdorazowo przytrzymanie głowy ofiary pod wodą było krótkie i nie spowodowało dostawanie się wody do nosa czy ust. pokrzywdzonej, co w konsekwencji nie doprowadziło do gwałtownego zachłyśnięcia się wodą. Zdarzenie przebiegające w taki sposób nie stanowi usiłowania zabójstwa, a jedynie naraża pokrzywdzonego na bezpośrednie niebezpieczeństwo utraty życia albo ciężkiego uszczerbku na zdrowiu”;

5. Sąd Apelacyjny w Krakowie w wyroku z dnia 7 września 2005 r., sygn. akt: II AKa 162/05 wskazał, że „Występek narażenia na niebezpieczeństwo z art. 160 § 1 k.k. może być popełniony zarówno przez działanie jak i przez zaniechanie. Znamię narażenia nie musi bowiem wynikać z działania, ale także z zaniechania jak w razie pozostawienia małego dziecka przy otwartym oknie na wysokości, niezabezpieczenia przed nim głębokiej studni i pozostawienia go w jej pobliżu bez opieki itd. i to nawet bez skutku w postaci obrażeń ciała czy śmierci”.

***

Podsumowując zatem to dlaczego moim zdaniem od ręki można dostać wyrok skazujący za przestępstwo? Twierdzę stanowczo, że nie wierzę, abyś chociaż raz w życiu nie spowodował takiej sytuacji, w której zaistniało bezpośrednie niebezpieczeństwo utraty przez człowieka życia albo spowodowania mu ciężkiego uszczerbku na zdrowiu. A to jest zgodnie z art. 160 § 1 albo § 2 KK przestępstwo ścigane z urzędu, podlegające karze pozbawienia wolności.

Próba uwolnienia się od odpowiedzialności tłumaczeniem „nie chciałem, więc nieumyślnie’ niestety nic nie pomoże, bo zarówno umyślne i nieumyślne spowodowanie stanu bezpośredniego niebezpieczeństwa dla życia i zdrowia jest karalne. Tylko życiowa ostrożność i uważność, umiejętne wykorzystanie otrzymanego rozumu w poczuciu szanowania zdrowia drugiego człowieka może skutecznie chronić od odpowiedzialności karnej z art. 160 KK.

***

Jeżeli nie wiesz, w jaki sposób zredagować zawiadomienie o możliwości popełnienia przestępstwa, zachęcam do umówienia się na PORADĘ PRAWNĄ, a zanalizuję Twoją sprawę i przedstawię Ci prawne możliwości działania.