Dzisiejszym wpisem chciałbym omówić regulacje dotyczące administracyjnej kary pieniężnej, która do Kodeksu postępowania administracyjnego została wprowadzona w 2017 roku. Każdy przepis i wynikająca z niego norma prawna, ustanawiająca obowiązek/nakaz działania albo zakaz działania, aby nie była tylko pustym sloganem, na który odbiorca nie zwraca uwagi, musi zostać powiązany z konsekwencją za jego nieprzestrzeganie.

W skrócie, jeżeli nie zrobisz tak (A), to spotka cię taka sytuacja (B). Prawo przewiduje wiele różnych form dolegliwych konsekwencji (sankcji). Przykładowo prawo karne przewiduje grzywnę, ograniczenie wolności albo pozbawienie wolności. Prawo wykroczeń areszt, ograniczenie wolności, grzywnę albo naganę. Prawo cywilne w zależności od rodzaju sytuacji – obowiązek określonego zachowania się osoby zobowiązanej (zapłaty, zaprzestania naruszeń i przeproszenia za naruszenia, zapłaty zadośćuczynienia za krzywdę, wydania rzeczy, czy znoszenia zachowania innej osoby poprzez służebność).

Prawo administracyjne z kolei jak się okazuje nie wypracowało właściwej sobie sankcji. Ogólnie za naruszenia norm administracyjnoprawnych często przepisy przeróżnych ustaw odwołują się do konsekwencji wynikających z prawa karnego albo prawa wykroczeń. Przykładowo zgodnie z art. 24 ustawy o lasach, jeżeli właściciel lasu (prywatnego lasu) nie wykonuje swoich obowiązków nałożonych ustawą chociażby w zakresie pielęgnowania i ochrony lasu określonych w planach urządzenia lasu albo decyzji starosty określającej zadania gospodarki leśnej, starosta ponownie może temu właścicielowi nakazać wykonanie tych obowiązków, wydając decyzję. Tylko, że ustawa o lasach nie przewiduje żadnej w tym zakresie konsekwencji, a grożącą grzywnę za niewykonywanie obowiązków pielęgnacyjnych lasu określa art. 159 Kodeksu wykroczeń, zgodnie z którym podlega grzywnie ten, kto wbrew obowiązkowi w zakresie ochrony lasów, nie wykonuje zabiegów zapobiegających, wykrywających i zwalczających nadmiernie pojawiające się i rozprzestrzeniające organizmy szkodliwe.

Dostrzegając problem obowiązków prawnych bez określenia konsekwencji ich nieprzestrzegania, został wprowadzony do Kodeksu postępowania administracyjnego (dalej „KPA”) rozdział przepisów regulujących administracyjne kary pieniężne. Zgodnie z art. 189b KPA „Przez administracyjną karę pieniężną rozumie się określoną w ustawie sankcję o charakterze pieniężnym, nakładaną przez organ administracji publicznej, w drodze decyzji, w następstwie naruszenia prawa polegającego na niedopełnieniu obowiązku albo naruszeniu zakazu ciążącego na osobie fizycznej, osobie prawnej albo jednostce organizacyjnej nieposiadającej osobowości prawnej”.

Istotą zatem administracyjnej kary pieniężnej jest proste wprowadzenie do ustaw administracyjnych sankcji pieniężnej za stwierdzone naruszenia prawa, którą wymierza decyzją administracyjną właściwy organ. Sytuacje z kolei, w których powinna zostać nałożona administracyjna kara pieniężna określają już konkretne ustawy administracyjnoprawne.

W przedmiocie wydania decyzji nakładającej administracyjną karę pieniężną, organy administracji publicznej wydają oddzielną decyzję administracyjną, po przeprowadzeniu całego postępowania administracyjnego. Jakie są zatem granice wysokości kary administracyjnej oraz w jakiej wysokości finalnie będzie nałożona administracyjna kara pieniężna?

W pierwszej kolejności, granicę wysokości kary czyli widełki minimalne/maksymalne wyznacza każdorazowo stosowny przepis. Przykładowo:

1. art. 66b ustawy z dnia 28 września 1991 r. o lasach stanowi, że „Kto wbrew zakazowi określonemu w art. 4 ust. 1 rozporządzenia nr 995/2010, wprowadza do obrotu nielegalnie pozyskane drewno lub produkty z drewna, podlega administracyjnej karze pieniężnej w wysokości od 20.000 zł do 500.000 zł”;

2. art. 107d ust. 1 ustawy z dnia 23 lipca 2003 r. o ochronie zabytków i opiece nad zabytkami stanowi, że „Kto bez pozwolenia wojewódzkiego konserwatora zabytków podejmuje działania, o których mowa w art. 36 st. 1 pkt 1-5, podlega karze pieniężnej w wysokości od 500 zł do 500.000 zł”.

Przy wydawaniu zatem decyzji administracyjnej nakładającej administracyjną karę pieniężną, zawsze organ administracji publicznej musi przestrzegać przewidzianego ustawowo limitu wysokości kary.

W dalszej kolejności, rodzi się zatem pytanie, co decyduje o przyjęciu przez organ w decyzji konkretnej wysokości administracyjnej kary pieniężnej, przykładowo 485.000 zł? Czy jest to decyzja uznaniowa pozostawiona całkowitemu dowolnemu wyborowi organu administracji publicznej?

W tym konkretnie celu, organ administracji publicznej jest zobowiązany do przeprowadzenia kompleksowego postępowania administracyjnego, włącznie ze zgromadzeniem z urzędu dowodów, umożliwieniem składania wniosków dowodowych przez potencjalnego zobowiązanego, rozpatrzeniem oraz ocenieniem dowodów przedstawionych przez stronę, celem ustalenia wszystkich przesłanek umożliwiających określenie konkretnej wysokości administracyjnej kary pieniężnej. Organ administracji publicznej jest związany przesłankami wysokości administracyjnej kary pieniężnej, które w szczególności ustanawia art. 189d KPA, zgodnie z którym „Wymierzając administracyjną karę pieniężną, organ administracji publicznej bierze pod uwagę:

1) wagę i okoliczności naruszenia prawa, w szczególności potrzebę ochrony życia lub zdrowia, ochrony mienia w znacznych rozmiarach lub ochrony ważnego interesu publicznego lub wyjątkowo ważnego interesu strony oraz czas trwania tego naruszenia;

2) częstotliwość niedopełniania w przeszłości obowiązku albo naruszenia zakazu tego samego rodzaju co niedopełnienie obowiązku albo naruszenie zakazu, w następstwie którego ma być nałożona kara;

3) uprzednie ukaranie za to samo zachowanie za przestępstwo, przestępstwo skarbowe, wykroczenie lub wykroczenie skarbowe;

4) stopień przyczynienia się strony, na którą jest nakładana administracyjna kara pieniężna, do powstania naruszenia prawa;

5) działania podjęte przez stronę dobrowolnie w celu uniknięcia skutków naruszenia prawa;

6) wysokość korzyści, którą strona osiągnęła, lub straty, której uniknęła;

7) w przypadku osoby fizycznej – warunki osobiste strony, na którą administracyjna kara pieniężna jest nakładana”.

Z powyższego wprost wynika, że organ administracji publicznej wszczynając postępowanie w celu wydania decyzji o nałożeniu administracyjnej kary pieniężnej, nie ma dowolności w zakresie jej wysokości, a ma obowiązek z urzędu przeprowadzić wszelkie dowody, które umożliwią ustalenie powyższych przesłanek. W tym samym zakresie strona może składać wnioski dowodowe i ewentualnie potem skarżyć decyzję składając od niej odwołanie, wskazując na nieuwzględnienie powyższych przesłanek i dowolność w określeniu wysokości kary pieniężnej przez organ administracji publicznej.

Należy również w każdym przypadku zweryfikować treść konkretnej ustawy, bo mogły zostać ustanowione szczególne przesłanki wpływające na wysokość przyjętej kary i przygotowanie odpowiednich wniosków dowodowych pod te konkretnie przesłanki szczególne. Na przykładzie wyżej opisywanej kary z ustawy o lasach – zgodnie z art. 66f ust. 2 „Przy ustalaniu wysokości administracyjnych kar pieniężnych, o których mowa w art. 66b-66e, uwzględnia się rodzaj i zakres naruszenia, w tym jego wpływ na środowisko, wartość drewna lub produktów z drewna, dotychczasową działalność podmiotu, który popełnił naruszenie, w zakresie objętym przepisami rozporządzenia nr 995/010 oraz skutki naruszenia”.

Prócz wyżej opisanych spraw związanych z decyzją o nałożeniu administracyjnej kary pieniężnej i jej wysokości, ustawa przewiduje w art. 189f § 1 KPA zakończenie postępowania w ten sposób, że organ administracji publicznej wydaje decyzję administracyjną o odstąpieniu od nałożenia administracyjnej kary pieniężnej i poprzestaniu na pouczeniu, co jest korzystnym rozwiązaniem dla strony. Zgodnie z art. 189f § 1 KPA „Organ administracji publicznej, w drodze decyzji, odstępuje od nałożenia administracyjnej kary pieniężnej i poprzestaje na pouczeniu, jeżeli:[…]”. Przepis wprost stanowi, że „odstępuje”, a nie „może odstąpić”, co oznacza, że w przypadku spełnienia przesłanek, organ administracji publicznej nie ma żadnego wyboru – jest zobowiązany do wydania decyzji o odstąpieniu od nałożenia administracyjnej kary pieniężnej i pouczeniu. Działania strony oraz działania dowodowe strony winny również każdorazowo koncentrować się na możliwości spełnienia przesłanki nakazującej organowi wydanie powyższej decyzji.

Odstąpienie od nałożenia administracyjnej kary pieniężnej zgodnie z art. 189f § 1 KPA jest możliwe w dwóch przypadkach:

1) gdy waga naruszenia prawa jest znikoma, a strona zaprzestała naruszania prawa (art. 189f § 1 pkt 1) KPA lub

2) gdy za to samo zachowanie prawomocną decyzją na stronę została uprzednio nałożona administracyjna kara pieniężna przez inny uprawniony organ administracji publicznej lub strona została prawomocnie ukarana za wykroczenie lub wykroczenie skarbowe lub prawomocnie skazana za przestępstwo lub przestępstwo skarbowe i uprzednia kara spełnia cele, dla których miałaby być nałożona administracyjna kara pieniężna – art. 189f § 1 pkt 2) KPA.

Innymi słowy – w przypadku wszczęcia postępowania w przedmiocie nałożenia przez organ administracji publicznej administracyjnej kary pieniężnej koniecznym jest rozważenie przez stronę, czy nie zaistniały przesłanki zobowiązujące organ do odstąpienia od jej nałożenia i poprzestania na pouczeniu. Zwykły fakt przyjęcia prawomocnego mandatu karnego albo prawomocnego ukarania przez sąd w sprawie o wykroczenie może spowodować, że administracyjna kara pieniężna nie zostanie nałożona.

***

Administracyjne kary pieniężne to nic innego jak mechanizm mający zapewnić skuteczność i efektywność prawa administracyjnego i realizacji decyzji administracyjnych, choć zapożyczony z regulacji prawa karnego. Wczytując się w kształt regulacji, na czele stoi zasada wdrożenia podmiotu do przestrzegania porządku prawnego, chociażby z uwagi na obowiązek odstąpienia od wymierzenia kary, gdy strona wykonuje obowiązki prawne oraz usunęła naruszenie prawa.

Jednakże, zdarza się, że organ administracji publicznej przeprowadza postępowanie administracyjne na skróty, nierzetelnie, z pominięciem przepisów dowodowych, wymierzając najwyższą z możliwych kar, czemu strona powinna przeciwdziałać przez aktywne uczestnictwo w postępowaniu, składanie wniosków dowodowych oraz szczegółowe wyjaśnianie sytuacji faktycznej i prawnej w powiązaniu z przesłankami wymierzenia kary oraz wymiaru kary.

Jeżeli nie wiesz, w jaki sposób korzystać z uprawnień przewidzianych przez przepisy postępowania administracyjnego, umów się na PORADĘ PRAWNĄ, a zanalizują Twoją sprawę administracyjną i wyjaśnię Ci jakie dowody powinieneś zebrać i przedstawić, w jaki sposób, a jeżeli będziesz będziesz chciał, poprowadzę Twoją sprawę od A do Z. Zapraszam.

***

Kolejnym wpisem omówię przewidziane ulgi w wykonywaniu administracyjnej kary pieniężnej oraz w jaki sposób powinno się wnioskować o ich zastosowanie.