Czy kiedykolwiek będąc zmuszanym przez inną osobę do zrobienia czegoś, czego nie chciałeś zrobić, czułeś się z tym dobrze? Czy raczej odwrotnie, było to dla Ciebie przykre i stresujące przeżycie, które bardzo źle wspominasz nawet po wielu latach? Z pewnością Twoja wolność była w tych momentach ograniczona – nie mogłeś swobodnie zrealizować swojej decyzji, bo bałeś się konsekwencji, które przez kogoś mogłyby Cię spotkać.

Wolność woli człowieka jest chroniona prawnie jako jego dobro osobiste przez prawo cywilne, ale jest także chroniona przez prawo karne w art. 191 § 1 Kodeksu karnego. A. Zoll [w:] Kodeks karny. Część szczególna, t. 2, Komentarz do art. 117–211a, red. W. Wróbel, A. Zoll, s. 597, stwierdził, że „przedmiotem ochrony na gruncie przepisu art. 191 § 1 k.k. jest wolność wyboru określonego postępowania”. Podobnie się przyjmuje w orzecznictwie sądów powszechnych, że „Przepis art. 191§1 k.k. chroni przed ograniczeniami w zakresie swobody postępowania, które mają miejsce przy użyciu przemocy lub groźby bezprawnej. Przedmiotem ochrony jest tu wolność jednostki w zakresie wyboru zachowania się zgodnie ze swoją wolą, osobista swoboda podejmowania lub niepodejmowania jakiegoś zachowania, wolność w zakresie wyboru postępowania” – tak stwierdził Sąd Apelacyjny we Wrocławiu w wyroku z dnia 31 maja 2016 r., sygn. akt: II AKa 124/16.

Zatem zauważ, że gdy znajdziesz się w sytuacji, w której inna osoba zmusza Cię do określonego zachowania, każe Ci, żebyś czegoś zaniechał (nie zrobił) albo zmusza Cię, żebyś coś przez jakiś czas znosił – popełnia przestępstwo, a prokuratura i policja są zobowiązane wszcząć postępowanie i ścigać sprawcę. Zanim jednakże dojdzie do skazania sprawcy, koniecznym jest, aby zachowanie sprawcy cechowało się wynikającymi z art. 191 § 1 KK znamionami, co powinno zweryfikować dochodzenie organów ścigania.

Zgodnie z treścią art. 191 § 1 KK „Kto stosuje przemoc wobec osoby lub groźbę bezprawną w celu zmuszenia innej osoby do określonego działania, zaniechania lub znoszenia, podlega karze pozbawienia wolności do lat 3”.

Z powyższego przepisu KK jednoznacznie wynika, że aby zmuszanie jednej osoby do działania, zaniechania lub znoszenia przez inną osobę, było karalnym przestępstwem, konieczne jest, aby sprawca zmuszający podczas swojego czynu stosował „przemoc wobec osoby” lub „groźbę bezprawną”.

Zgodnie z art. 115 § 12 KK „Groźbą bezprawną jest zarówno groźba, o której mowa w art. 190, jak i groźba spowodowania postępowania karnego lub innego postępowania, w którym może zostać nałożona administracyjna kara pieniężna, jak również rozgłoszenia wiadomości uwłaczającej czci zagrożonego lub jego osoby najbliższej; nie stanowi groźby zapowiedź spowodowania postępowania karnego lub innego postępowania, w którym może zostać nałożona administracyjna kara pieniężna, jeżeli ma ona jedynie na celu ochronę prawa naruszonego przestępstwem lub zachowaniem zagrożonym administracyjną karą pieniężną”. Zgodnie zaś z art. 190 § 1 KK „Kto grozi innej osobie popełnieniem przestępstwa na jej szkodę lub szkodę osoby najbliższej, jeżeli groźba wzbudza w zagrożonym uzasadnioną obawę, że będzie spełniona, podlega grzywnie, karze ograniczenia wolności albo pozbawienia wolności do lat 2”.

Zatem, za konieczne grożenie bezprawne, zmuszające inną osobę do określonego działania, zaniechania lub znoszenia, należy uznać takie zachowanie sprawcy, który:

1) straszy ofiarę popełnieniem na jej szkodę lub jej osoby najbliższej jakiegokolwiek przestępstwa, co wzbudziło w niej uzasadnioną obawę, że faktycznie sprawca to zrobi;

2) straszy ofiarę, że spowoduje wobec niej wszczęcie nieuzasadnionego (popełni przestępstwo fałszywego oskarżenia) postępowania karnego;

3) straszy ofiarę, że rozgłosi wiadomość uwłaczającą czci ofiary lub osoby najbliższej ofierze.

Przemocą wobec osoby z kolei jest zachowanie sprawcy, który używa siły fizycznej ukierunkowanej bezpośrednio wobec człowieka. Doktryna prawa karnego jednolicie stoi na stanowisku, że w tym przypadku nie ma mowy o przemocy psychicznej, bo to pojęcie poniekąd zawiera groźba bezprawna czyli chociażby straszenie, że popełni się wobec ofiary przestępstwo. Przemoc wobec osoby nie musi przez sprawcę zostać zastosowana wyłącznie wobec ofiary, ale może to być osoba bliska ofierze.

Wielokrotnie wspominałem we wcześniejszych wpisach o prawie karnym, że stroną podmiotową czynu zabronionego jest umyślność albo nieumyślność sprawcy przestępstwa. Art. 191 § 1 KK jest przestępstwem o stronie podmiotowej umyślnej, cechującej się zamiarem bezpośrednim. Sprawca musi w świadomości wiedzieć, że to jest zabronione zachowanie oraz musi chcieć zmuszać inną osobę do określonego działania, zaniechania lub znoszenia, stosując przemoc fizyczną lub groźbę bezprawną celem uzyskania pożądanego zachowania ofiary.

Możliwych sposobów popełnienia przestępstwa z art. 191 § 1 KK jest nieskończenie wiele, dlatego tytułem przykładu przedstawiam kilka często występujących:

1. Wyrokiem z dnia 13 grudnia 2022 r., sygn. akt: II K 72/22 Sąd Rejonowy w Puławach II Wydział Karny uznał oskarżonego za winnego popełnienia przestępstwa z art. 191 § 1 KK polegającego na tym, że „w dniu 30 sierpnia 2021 r. w K. D. woj. (…) wypowiedział podczas rozmowy telefonicznej kilkukrotnie wobec T. M. pełniącego posługę kapłańską, groźbę bezprawną zniesławienia wymienionego w opinii publicznej, pomówienia o zdarzeniach, które nie miały miejsca w rzeczywistości a miałby wymienionego dotyczyć, w celu zmuszenia T. M. do określonego działania tj. wywarcia wpływu na J. K. aby zaniechała składania zawiadomień do organów ścigania na wskazane osoby[…];

2. Wyrokiem z dnia 2 listopada 2020 r., sygn. akt: II K 914/20 Sąd Rejonowy w Legionowie II Wydział Karny uznał oskarżonego za winnego popełnienia przestępstwa z art. 191 § 1 KK polegającego na tym, że „w okresie od dnia 20 czerwca 2020  r. do dnia 2 lipca 2020 r. w L. woj. (…) w wykonaniu z góry powziętego zamiaru w krótkich odstępach czasu oraz w celu zmuszenia W. D. do określonego zachowania wielokrotnie podczas rozmów z ww. pokrzywdzoną i w wysyłanych na jej telefon komórkowy wiadomościach tekstowych groził jej pozbawieniem życia, pobiciem i wywiezieniem z miasta, przy czym groźby te wzbudziły w pokrzywdzonej uzasadnioną obawę, że zostaną spełnione oraz chcąc skłonić ją do wyrażenia zgody na jego powrót do mieszkania i kontynuowanie wspólnego związku […]”;

3. Wyrokiem z dnia 9 marca 2020 r. Sąd Rejonowy w Legionowie, II Wydział Karny, sygn. akt: II K 955/19 uznał oskarżonego za winnego popełnienia przestępstwa z art. 191 § 1 KK, polegającego na tym, że „w dniu 7 marca 2019 r. w C., woj. (…) stosował wobec L. W. groźbę bezprawną pozbawienia go życia lub zdrowia trzymając w dłoni rewolwer R. (…) (…) skierowany lufą do ziemi i wypowiadając w stosunku do ww. słowa wulgarne, mające zmusić pokrzywdzonego do nie podejmowania wobec niego interwencji zatrzymania go, mające na celu zastraszenie pokrzywdzonego”.

Z powyższego jednoznacznie można dostrzec, że społeczna szkodliwość powyższych czynów jest różna, bo nie sposób zrównywać groźby z użyciem rewolweru przystawionego do głowy ofiary z groźbą telefoniczną zniesławienia. Tak czy inaczej, są to poważne przestępstwa mające na celu zastraszenie i zaszczucie innej osoby, która będzie się czuła zniewolona, celem wywarcia pożądanego przez sprawcę zachowania.

***

Podsumowując – jeżeli jesteś człowiekiem wolnym, musisz również wiedzieć, że prawo stoi po Twojej stronie – wszelkiego rodzaju groźby bezprawne czy przemocowe zachowanie mające Cię zmusić do postępowania wbrew Twojej woli, mogą być przestępstwem opisanym w art. 191 § 1 KK, o którym możesz zawiadomić prokuraturę, żądając ścigania sprawcy. Niestety często jest tak, że wyłącznie postawienie sprawcy granicy i podjęcie działań może spowodować, że się opamięta i nie będzie więcej popełniać tego typu przestępstwa.

Jeżeli nie wiesz, w jaki sposób zredagować zawiadomienie o możliwości popełnienia przestępstwa, zachęcam do umówienia się na PORADĘ PRAWNĄ, a zanalizuję Twoją sprawę i przedstawię Ci prawne możliwości działania.