Dzisiejszym wpisem chciałbym omówić mandaty karne. Osobiście nie znam nawet jednej osoby, która w życiu chociaż raz nie byłaby ukarana mandatem karnym przez funkcjonariusza Policji. Co zadziwiające, wszystkie znane mi przypadki łączy wspólna cecha – każdy ukarany mandatem karnym kwestionuje jego zasadność.

Tłumaczenia i powody bywają różne – a to w życiu tyle nie jechałem to niemożliwe, urządzenie nieprawidłowo pokazywało prędkość, pomiar funkcjonariusz wykonał niewłaściwie, dane są przekłamane, aż po w ogóle niezaistnienie takiego wykroczenia a funkcjonariusz Policji najprościej w świecie przedstawia nieprawdę. I należy zauważyć, że wielokrotnie z pewnością tak się zdarza, tylko co zrobić, jeżeli mimo zaistnienia uzasadnionego podejrzenia, że wykroczenie nie miało miejsca, w stresie i nagłym przypływie emocji, przyjęło się mandat karny?

Zwracam uwagę, że zgodnie z art. 95 ustawy z dnia 24 sierpnia 2001 r. Kodek postępowania w sprawach o wykroczenia (tekst jedn. Dz. U. 2022 poz. 1124 – zwany dalej „KPW”) funkcjonariusz Policji (oraz inne określone organy) może nakładać grzywny w drodze mandatu karnego. M. Rogalski [w:] M. Rogalski (red.), Kodeks postępowania w sprawach o wykroczenia. Komentarz, wyd. II, Warszawa 2022, art. 95 wskazał, że „W postępowaniu mandatowym są nakładane grzywny w drodze mandatu karnego. Mandat karny posiada następujące cechy: zastępczy charakter, fakultatywność, konsensualność, umiarkowany formalizm oraz natychmiastowa prawomocność”.

Innymi słowy, mandat karny zastępuje orzeczenie sądu o ukaraniu, jest sposobem na natychmiastowe zakończenie postępowania wykroczeniowego. Po jego przyjęciu jest natychmiast prawomocny i podlegający wykonaniu (ściągnięciu w razie nieuiszczenia grzywny), a przede wszystkim dobrowolny – bo funkcjonariusz Policji w żaden sposób nie może wymusić przyjęcia mandatu karnego.

O tym kiedy funkcjonariusz Policji może nałożyć mandat karny, decyduje art. 97 § 1 KPW, zgodnie z którym „W postępowaniu mandatowym, jeżeli ustawa nie stanowi inaczej, funkcjonariusz uprawniony do nakładania grzywny w drodze mandatu karnego może ją nałożyć jedynie, gdy: 1) schwytano sprawcę wykroczenia na gorącym uczynku lub bezpośrednio po popełnieniu wykroczenia; 3) stwierdzi popełnienie wykroczenia, w szczególności za pomocą przyrządu kontrolno-pomiarowego lub urządzenia rejestrującego, a sprawca nie został schwytany na gorącym uczynku lub bezpośrednio potem i nie zachodzi wątpliwość co do sprawcy czynu […]”.

Schwytanie sprawcy na gorącym uczynku albo w krótkim czasie po jego popełnieniu oraz rzeczywiste popełnienie wykroczenia stanowią o prawnej dopuszczalności nałożenia na sprawcę mandatu karnego. Jeżeli zatem wiesz, że nie popełniłeś wykroczenia, za które chce Cię ukarać funkcjonariusz Policji mandatem karnym – nie przyjmuj mandatu karnego. Zgodnie z art. 97 § 2 KPW „Sprawca wykroczenia może odmówić przyjęcia mandatu karnego”.

Niestety, zdaję sobie sprawę z nerwowości sytuacji, jaką jest kontrola policyjna i usłyszana zazwyczaj formułka „Funkcjonariusz XYZ, proszę o dokumenty, no niestety popełnił Pan/Pani wykroczenie X i za to nakładam mandat w wysokości 800 złotych i słucham decyzji, czy zostaje przyjęty?”. W tym momencie następuje sytuacja dla przeciętnego człowieka nietypowa, wyzwalająca hormony stresu, adrenalinę, a przez to często prowadząca do utraty opanowania i możliwości spokojnej analizy sytuacji, celem podjęcia rozważnej decyzji. Czasami dochodzi również presja, którą funkcjonariusze Policji wywołują dodatkowym i kompletnie zbędnym rzekomym doradzaniem, że „Lepiej przyjąć mandat i skończyć to szybciej niż się po sądach darmo ciągać”.

Z momentem przyjęcia mandatu karnego, czyli jego podpisania, taki mandat staje się prawomocny, podlegający wykonaniu i w razie nieuiszczenia grzywny, ściągnięciu przez organ egzekucyjny. Ale czy to oznacza, że nie można z Nim nic już zrobić? Nic bardziej mylnego. KPW przewiduje nadzwyczajny środek zaskarżenia przyjętego mandatu karnego.

Zgodnie z art. 101 § 1 KPW „Prawomocny mandat karny podlega niezwłocznie uchyleniu, jeżeli grzywnę nałożono za czyn niebędący czynem zabronionym jako wykroczenie albo na osobę, która popełniła czyn zabroniony przed ukończeniem 17 lat, albo gdy ustawa stanowi, że sprawca nie popełnia wykroczenia z przyczyn, o których mowa w art. 15-17 Kodeksu wykroczeń.[…]”.

Rogalski [w:] M. Rogalski (red.) Kodeks postępowania… wskazuje, że „Prawomocny mandat karny podlega uchyleniu wtedy, gdy grzywnę nałożono za czyn niebędący czynem zabronionym jako wykroczenie. Chodzi więc tutaj o czyn, który nie wypełnia znamion wykroczenia opisanego w materialnym prawie wykroczeń, a nie o czyn, który nie wypełnia znamion żadnego wykroczenia. […] Czynem niebędącym zabronionym jako wykroczenie będzie więc czyn, który nie spełnia warunków pozwalających na uznanie go za wykroczenie”.

Mówiąc inaczej, mimo przyjęcia mandatu karnego, jeżeli wykroczenia nie popełniłeś, możesz żądać jego uchylenia. W tym celu musisz koniecznie w ciągu 7 dni od dnia przyjęcia mandatu karnego złożyć wniosek do właściwego sądu rejonowego powołanego do rozpoznania sprawy, na którego obszarze mandat karny został wydany. Naczelny Sąd Administracyjny w wyroku z dnia 24 lipca 2013 r., sygn. akt: II GSK 540/12 wskazał, że „Prawomocny mandat karny podlega zatem uchyleniu tylko przez sąd powszechny i tylko wówczas, gdy grzywnę nałożono za czyn niebędący czynem zabronionym jako wykroczenie”.

Po złożeniu w terminie wniosku o uchylenie prawomocnego mandatu karnego, sąd rejonowy wyznaczy w tym celu posiedzenie, w którym będziesz mógł uczestniczyć oraz przedstawić dowody, szczególnie wyjaśnienia co do rzeczywistego przebiegu zdarzenia oraz domagać się przeprowadzenia innych dowodów, szczególnie z zeznań świadków czy opinii biegłych. O uchyleniu mandatu karnego sąd orzeka, wydając postanowienie uchylające prawomocny mandat karny oraz nakazujący zwrot pobranej niesłusznie grzywny.

***

Każde działanie organów kontrolnych – Policji, Inspekcji Transportu Drogowego i innych podlega ścisłej kontroli sądowej, szczególnie w przypadkach, w których dochodzi do jednostronnego stwierdzania przez funkcjonariuszy, że miały zaistnieć wykroczenia lub przestępstwa.

Nie należy się obawiać powierzenia Sądowi rozpoznania sprawy, gdyż w wielu przypadkach mandaty karne są nakładane niesłusznie za niezaistniałe wykroczenia. Dostępnych jest mnóstwo orzeczeń sądów powszechnych wskazujących na nieprawidłowości przy dokonywaniu pomiarów prędkości przez funkcjonariuszy, które uniemożliwiały stwierdzenie prędkości i w efekcie uniemożliwiających stwierdzenie, czy wykroczenie zostało popełnione. Gdyby się nawet zdarzyło, że w takiej sytuacji mandat w roztargnieniu chwilą zostałby przyjęty, zawsze może być zaskarżony wnioskiem o jego uchylenie przez sąd, do czego zachęcam.

***

Jeżeli nie wiesz, w jaki sposób zredagować wniosek o uchylenie prawomocnego mandatu karnego, zachęcam do umówienia się na PORADĘ PRAWNĄ, a zanalizuję Twoją sprawę i zaproponuję możliwe działania prawne.