Do spadku wchodzą wszelkie prawa i obowiązki zmarłego spadkodawcy, które z chwilą śmierci przechodzą z mocy ustawy na określone osoby – spadkobierców. Często niestety się zdarza, że spadkodawca pozostawił spadek o mniejszej wartości, niż długi albo wprost pozostawił same długi.

Zgodnie z art. 1030 Kodeksu cywilnego (dalej „KC”) „Do chwili przyjęcia spadku spadkobierca ponosi odpowiedzialność za długi spadkowe tylko ze spadku. Od chwili przyjęcia spadku ponosi odpowiedzialność za te długi z całego swego majątku’. Oznacza to, że będąc powołanym do spadkobrania spadku zadłużonego, jeżeli się spadek przyjmie, to będzie trzeba zaspokajać długi spadkodawcy, nawet ze swojego majątku.

Zgodnie z art. 1015 § 1 KC ”Oświadczenie o przyjęciu lub o odrzuceniu spadku może być złożone w ciągu sześciu miesięcy od dnia, w którym spadkobierca dowiedział się o tytule swego powołania”, zaś zgodnie z art. 1015 § 2 KC „Brak oświadczenia spadkobiercy w terminie określonym w § 1 jest jednoznaczny z przyjęciem spadku z dobrodziejstwem inwentarza”. Oznacza to, że niezależnie czy spadkobierca złoży oświadczenie czy go nie złoży, po upływie sześciu miesięcy od dnia, kiedy się dowiedział o byciu spadkobiercą, zawsze przyjmie spadek z mocy prawa. Zatem zawsze zachodzi ryzyko, że gdzieś tam będzie odpowiadał za długi spadkowe ze swoim majątkiem.

Sytuacja jest szczególnie istotna, gdy w kolejności dziedziczenia po spadkodawcy, który zostawia długi spadkowe, po kolejno odrzucających spadkobiercach, przychodzi czas na małoletnie dzieci/wnuki/bratanków/siostrzenice. Jednoznacznie należy stwierdzić, że dziedziczenie przez małoletnich spadków zadłużonych jest niesprawiedliwe i naruszające zasady współżycia społecznego, a rodzice powinni szczególnie dbać, aby nie doszło do sytuacji, kiedy dziecko, za które odpowiada, nie odziedziczyło długów.

Co należy zrobić, aby nie dopuścić do dziedziczenia długów spadkowych? Musisz złożyć do sądu rejonowego wniosek o przyjęcie oświadczenia o odrzuceniu spadku. Jeżeli jesteś pełnoletni to osobiście, a jeżeli jesteś rodzicem albo innym opiekunem prawnym podopiecznego, osobiście reprezentując dziecko za zgodą sądu opiekuńczego

Wniosek do sądu rejonowego o przyjęcie oświadczenia o odrzuceniu spadku powinien zawierać:

1) oznaczenie sądu, do którego jest kierowane – powinien to być sąd rejonowy miejscowo właściwy dla ostatniego zwykłego miejsca pobytu spadkodawcy, a jeżeli nie da się takiego ustalić w Polsce, to sąd miejsca położenia majątku spadkowego (sąd spadku -art. 628 k.p.c.). Bardzo często zdarza się, że sprawa już się toczy i o powołaniu do spadku informuje sąd, przysyłając pismo – wtedy należy pisać w odpowiedzi do tego sądu;

2) imiona i nazwiska wnioskodawcy, przedstawiciela ustawowego i ewentualnie pełnomocnika;

3) oznaczenie rodzaju pisma – „Wniosek o przyjęcie oświadczenia o odrzuceniu spadku”;

4) osnowa wniosku – tj. żądanie przyjęcia od spadkobiercy powołanego do spadku oświadczenia o odrzuceniu w całości należnego mu spadku;

5) podpis wnioskodawcy, jego przedstawiciela ustawowego albo pełnomocnika;

7) odpis pisma kopia 1:1 oryginału pisma składanego sądowi, w takiej ilości, ilu jest uczestników – tylu ilu wymienionych jest w piśmie albo znanych spadkobierców ustawowych.

W przypadku małoletniego dziecka koniecznym może być dodatkowo uzyskanie zezwolenia sądu opiekuńczego albo spadku na odrzucenie spadku w imieniu małoletniego dziecka. Zgodnie z art. 101 § 3 Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego „Rodzice nie mogą bez zezwolenia sądu opiekuńczego albo, w przypadkach wskazanych w art. 640¹ ustawy z dnia 17 listopada 1964 r. Kodeks postępowania cywilnego sądu spadku – dokonywać czynności przekraczających zakres zwykłego zarządu ani wyrażać zgody na dokonywanie takich czynności przez dziecko” Oznacza to, że z reguły rodzice czy inni przedstawiciele ustawowi dziecka do odrzucenia spadku za powołane do spadku dziecko muszą uprzednio mieć prawomocne zezwolenie sądu opiekuńczego.

Wskazuję, że z reguły, dlatego, że w listopadzie 2023 r. była nowelizacja w tym zakresie i zgodnie z art. 101 § 4 Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego w pewnych przypadkach zezwolenie na odrzucenie spadku przypadającego dziecku nie będzie wymagane – „Jeżeli dziecko jest powołane do dziedziczenia wskutek uprzedniego odrzucenia spadku przez rodzica, to czynność polegająca na odrzuceniu spadku w imieniu dziecka przez rodzica, któremu w tym zakresie przysługuje władza rodzicielska, gdy jest dokonywana za zgodą drugiego z rodziców, któremu również w tym zakresie przysługuje władza rodzicielska, albo gdy jest dokonywana wspólnie, nie wymaga zezwolenia sądu opiekuńczego albo, w przypadkach art. 640¹ ustawy z dnia 17 listopada 1964 r. Kodeks postępowania cywilnego sądu spadku – jeżeli spadek odrzucają inni zstępni rodziców tego dziecka. W braku porozumienia rodziców stosuje się przepis § 3”.

Poniżej prezentuję przykładowe postanowienie sądu opiekuńczego zezwalające na odrzucenie spadku rodzicom małoletniego dziecka:

Zgodnie z art. 641 § 1 k.p.c. „Oświadczenie o przyjęciu lub odrzuceniu spadku powinno zawierać:

1) imię i nazwisko spadkodawcy, datę i miejsce jego śmierci oraz ostatnie miejsce zwykłego jego pobytu;

2) tytuł powołania do spadku;

3) treść złożonego oświadczenia”.

Z kolei zgodnie z art. 641 § 3¹ k.p.c. „Rodzic, składając w imieniu dziecka oświadczenie o odrzuceniu spadku, oświadcza o:

1) przysługiwaniu mu władzy rodzicielskiej i jej zakresie;

2) wyrażeniu przez drugiego z rodziców zgody na odrzucenie spadku, chyba że oświadczenie to jest składane wspólnie;

3) uprzednim odrzuceniu spadku przez któregokolwiek z rodziców;

4) odrzuceniu spadku przez innych zstępnych rodziców tego dziecka,

chyba, że przed złożeniem oświadczenia zostało wydane zezwolenie sądu na dokonanie czynności przekraczającej zakres zwykłego zarządu majątkiem dziecka w postaci odrzucenia spadku”.

Powyższe oznacza, że po stawieniu się na wyznaczony przez sąd spadku termin rozprawy i złożeniu oświadczeń o odrzuceniu spadku, spadek zadłużony nigdy na spadkobiercę nie przeszedł, nie będzie odpowiadać za żadne długi spadkowe, a wierzyciele spadkodawcy nie będą mogli dochodzić od odrzucającego spadek jakichkolwiek pieniędzy.

Podsumowując zatem, spraw spadkowych trzeba pilnować. Nie wolno zbagatelizować informacji, że mój krewny bliższy czy dalszy zmarł, bo nigdy nie wiadomo, czy ktokolwiek będzie po Nim dziedziczyć spadek i czy przypadkiem nie dojdzie kiedyś do Ciebie powołanie do spadku.

Dobrze, jeżeli byłby tam majątek, ale może się zdarzyć, że przyjdzie pismo z sądu z wezwaniem do wzięcia udziału w sprawie i złożenia oświadczenia o przyjęciu albo odrzuceniu spadku, a tam się okaże, że w spadku jest kilkaset tysięcy długów. Jeżeli taką informację się pozostawi bez reakcji, później będzie bardzo trudno uchylić się od wierzycieli. Szczególnie przykre są sytuacje, gdy przez zaniedbania rodziców, długi dotykają ich dzieci.

Jeżeli szukasz pomocy w kwestii odrzucenia spadku, zapraszam do kontaktu i skorzystania z PORADY PRAWNEJ, a przedstawię Ci możliwości działania oraz poprowadzę Twoją sprawę spadkową.