Dzisiejszym wpisem kontynuuję omawianie najistotniejszych przestępstw wymierzonych w mienie. Do tej pory omówiłem kradzież czyli naruszanie przez sprawcę czyjejś własności w ten sposób, że sprawca zabiera rzecz ruchomą w celu przywłaszczenia (art. 278 § 1 ustawy z dnia 6 czerwca 1997 r. Kodeks Karny – dalej „KK”) oraz przywłaszczenie, czyli uznawanie się przez sprawcę za właściciela rzeczy ruchomej lub prawa majątkowego bez dokonywania fizycznego jej zaboru w sytuacji, gdy wie, że w rzeczywistości właścicielem nie jest (art. 284 § 1 Kodeksu karnego – dalej „KK”). Wspominałem już, że KK w rozdziale przestępstw przeciwko mieniu ustanawia zakazy mające na celu bezpośrednią ochronę mienia należącego do określonego człowieka, szczególnie nienaruszalności jego własności. Kolejnym prawnym wyrazem ochrony jest przestępstwo niszczenia rzeczy z art. 288 § 1 KK.

Zgodnie z art. 288 § 1 KK „Kto cudzą rzecz niszczy, uszkadza lub czyni niezdatną do użytku, podlega karze pozbawienia wolności od 3 miesięcy do lat 5”. We wpisie o własności wskazałem Ci szczegółowo, że będąc właścicielem, czyli uprawnionym z tytułu własności, możesz w rzeczywistości dokonywać co najmniej pięciu /5/ różnych prawnych działań ze swoją własnością, tj. rozporządzać, korzystać z rzeczy, pobierać pożytki, fizycznie rzecz posiadać oraz rzecz zużyć zgodnie z jej właściwościami (nawet do jej całkowitego unicestwienia). Tylko właściciel zatem jest uprawniony do korzystania z rzeczy, pobierania z niej pożytków oraz zużycia rzeczy i w następstwie tylko te osoby, którym właściciel to legalnie umożliwił. Zakazy „niszczenia”, „uszkadzania” lub „czynienia rzeczy niezdatnej do użytku” wynikające z treści art. 288 § 1 KK mają zatem szczególnie chronić prawa właściciela do korzystania z jego rzeczy, prawa pobierania z rzeczy korzyści (pożytków) oraz prawo do zużycia rzeczy.

M. Dąbrowska-Kardas, P. Kardas [w:] Kodeks karny. Część szczególna. Tom III. Komentarz do art. 278-363 k.k., wyd. V, red. W. Wróbel, A. Zoll, Warszawa 2022 wskazała, że „Przestępstwo to chroni zatem integralność, nienaruszalność oraz zdolność (zdatność) do zgodnego z ich przeznaczeniem użytkowania rzeczy cudzych, a więc takich, do których prawo własności przysługuje określonemu podmiotowi, który jest posiadaczem tych rzeczy lub któremu przysługują inne uprawnienia do rzeczy, wynikające z praw rzeczowych lub obligacyjnych”.

Na początku zwrócenia uwagi wymaga fakt, że odmiennie niż przy kradzieży i przywłaszczeniu, przestępstwo niszczenia rzeczy może dotyczyć już nie tylko cudzej rzeczy ruchomej, ale także cudzej nieruchomości. M. Dąbrowska-Kardas, P. Kardas [w:] Kodeks karny… wskazała w zakresie użytego w art. 288 § 1 KK pojęcia „rzeczy”, że „Znamiona przestępstwa określonego w art. 288 § 1 nie ograniczają przedmiotu tego przestępstwa tylko do rzeczy ruchomej (jak czyni to np. art. 278 § 1), stąd też należy przyjąć, że przepis ten chroni zarówno tzw. rzeczy ruchome, jak i nieruchomości”.

KK w zakresie pojęcia „rzeczy” jest wykładany szeroko, gdyż rzecz jest kategorią prawa cywilnego i musi być rozumiana z uwzględnieniem regulacji kodeksu cywilnego, zgodnie z którym art. 45 KC wskazuje, że rzeczami są tylko przedmioty materialne. Dodatkowo art. 115 § 9 KK rozszerza cywilistyczne pojęcie rzeczy stanowiąc, że „Rzeczą ruchomą lub przedmiotem jest także polski albo obcy pieniądz lub inny środek płatniczy, środek pieniężny zapisany na rachunku oraz dokument uprawniający do otrzymania sumy pieniężnej albo zawierający obowiązek wypłaty kapitału, odsetek, udziału w zyskach albo stwierdzenie uczestnictwa w spółce”.

Łatwo możesz dostrzec, że czasowniki opisujące w art. 288 § 1 KK zakazane zachowanie są w pewien sposób zestopniowane, przez co nie można między nimi postawić znaku równości. Czym innym będzie „niszczenie”, czym innym „uszkodzenie” a jeszcze czym innym jest „uczynienie rzeczy niezdatną do użytku”.

Między „niszczeniem” a „uszkodzeniem” rzeczy dosyć precyzyjną granicę zarysował Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 17 maja 2017 r., sygn. akt: IV KK 145/17 wskazując, że „Inny charakter ma zniszczenie, a inny uszkodzenie rzeczy, z którym to rozróżnieniem wiąże się inna (mniej lub bardziej) negatywna ocena społeczna. Zniszczenie to unicestwienie rzeczy lub istotne naruszenie jej substancji, które uniemożliwia wykorzystywanie jej zgodnie z posiadanymi pierwotnie właściwościami i przeznaczeniem. Natomiast uszkodzenie to częściowe zniszczenie, spowodowanie powstania defektu (nawet niewielkiego), zepsucie itp. Stąd przypisując sprawcy odpowiedzialność z art. 124 k.w. lub art. 288 k.k., należy precyzyjnie ustalić, który typ czynu (jego odmianę) w rzeczywistości popełniono”.

W zakresie „czynienia rzeczy niezdatnej do użytku” I. Zgoliński [w:] Kodeks karny. Komentarz, wyd. III, red. V. Konarska-Wrzosek, Warszawa 2020 wskazuje, że „Uczynienie rzeczy niezdatnej do użytku” to działanie, które skutkuje niemożliwością wykorzystania rzeczy zgodnie z przeznaczeniem. Nie wiąże się ono z ingerencją w fizyczną strukturę rzeczy”.

Jednoznacznie zatem należy stwierdzić, że najbardziej karygodnym czynem jest fizyczne unicestwienie rzeczy kryjące się pod znamieniem „niszczy”. Rzecz wtedy przestaje fizycznie istnieć, a właściciel zostaje jej pozbawiony w całości, nawet bez najmniejszej jej części, a to z kolei będzie zasługiwało na najbardziej dolegliwą karę. Z kolei „uszkodzenie” i „uczynienie rzeczy niezdatnej do użytku” wykazuje zbliżone natężenie jego szkodliwości, różniąc się zasadniczo tym faktem, że w pierwszym przypadku doszło do fizycznej, dostrzegalnej i szkodliwej ingerencji w rzecz a w drugim obyło się bez tej ingerencji, a rzecz już się nie nadaje do używania. Najłatwiej różnicę tę można dostrzec porównując uszkodzenie samochodu wskutek obrzucenia go kamieniami do sytuacji zainfekowania sprzętu elektronicznego przez co bezpowrotnie nie będzie możliwe jego uruchomienie i używanie.

Ponownie, istotną sprawą dotyczącą przestępstwa niszczenia rzeczy jest istniejące rozróżnienie, zgodnie z którym takie zachowania mogą być bądź przestępstwem bądź wykroczeniem. Przestępstwo określa omówiony powyżej art. 288 § 1 KK, z kolei wykroczenie określa art. 124 § 1 KW.

I tak art. 288 § 1 KK stanowi, że „Kto cudzą rzecz niszczy, uszkadza lub czyni niezdatną do użytku, podlega karze […]”, a art. 124 § 1 KW stanowi, że „Kto cudzą rzecz umyślnie niszczy, uszkadza lub czyni niezdatną do użytku, jeżeli szkoda nie przekracza 500 złotych, podlega karze […]”.

Identycznie jak przy kradzieży i przywłaszczeniu, w treści przepisu art. 288 § 1 KK i art. 119 § 1 KK nie zachodzi różnica w zakresie zakazanych sposobów zachowania. Oba przepisy ustanawiają identyczną normę prawną – zakazuje się niszczenia, uszkadzania lub czynienia niezdatnej do użytku cudzej rzeczy. Kryterium rozróżnienia stanowi wysokość szkody, którą art. 124 § 1 KW określa na poziomie 500 złotych – niszczenie rzeczy wartej powyżej 500 złotych (501 złotych i więcej) stanowi przestępstwo, a do 500 złotych (od 1 do 500 włącznie) stanowi wykroczenie.

Na koniec ponownie podkreślam, że ewidentne i bardziej dotkliwe różnice między przestępstwem a wykroczeniem niszczenia rzeczy stanowi zróżnicowanie możliwych do zastosowania kar. Za popełnienie przestępstwa określonego w art. 288 § 1 KK sprawcy sąd mógłby wymierzyć karę pozbawienia wolności w wymiarze od 3 miesięcy do 5 lat, łącznie ze wszystkimi dodatkowymi środkami w związku ze skazaniem, wpisem do rejestru skazanych prawomocnym wyrokiem sądu karnego i utratą statusu osoby niekaranej za przestępstwo umyślne. Za popełnienie wykroczenia z art. 124 § 1 KW w razie ukarania takiego sprawcy na tej podstawie, sąd orzekający w sprawie o wykroczenie mógłby wymierzyć sprawcy co najwyżej karę aresztu (do 30 dni), karę ograniczenia wolności albo grzywnę, a sprawca ukarany za wykroczenie nie utraciłby statusu osoby niekaranej prawomocnym wyrokiem skazującym za przestępstwo umyślne.

***

Wierzę, że lektura trzech wpisów dotyczących najbardziej powszechnych przestępstw przeciwko mieniu, a pokusiłbym się nawet o postawienie tezy, że masowych, w postaci kradzieży, przywłaszczenia oraz niszczenia rzeczy uświadomi Ci, jak daleko idąca jest obowiązująca ochrona własności w polskim prawie. Całkowicie nie jestem w stanie się zgodzić z często padającymi twierdzeniami osób zawiedzionych lub rozgoryczonych sytuacją, w której ktoś naruszył ich własność i nie poniósł z tego powodu żadnej konsekwencji ani nie naprawił wyrządzonej szkody majątkowej, że polskie prawo nie chroni właścicieli, których własność jest naruszana.

Jak wskazywałem, prawo własności w polskim prawie jest szczególnie chronione, bo na nim opiera się całe codzienne życie społeczeństwa, czego wyrazem są przepisy Konstytucji RP, przepisy Kodeksu cywilnego oraz finalnie Kodeksu karnego i Kodeksu wykroczeń. Jeżeli padłeś ofiarą przestępstwa lub wykroczenia, w którym Twoja własność ucierpiała, a przez to wyrządzona została Ci szkoda, masz szeroką możliwość dochodzenia jej naprawienia – tak przez roszczenia cywilnoprawne, jak i poprzez postępowanie karne, w którym dojdzie do osądzenia i skazania sprawcy oraz ewentualnego zasądzenia odszkodowania i zadośćuczynienia. Tylko od Twojego wyboru zależy, czy podejmiesz się wykonywania swoich praw, czy odpuścisz temat, pozostawiając potencjalnych sprawców czynów zabronionych bezkarnymi.

***

Jeżeli nie wiesz, w jaki sposób zredagować zawiadomienie o możliwości popełnienia przestępstwa, zachęcam do umówienia się na PORADĘ PRAWNĄ, a zanalizuję Twoją sprawę karną i przedstawię Ci prawne możliwości działania.