Dzisiejszym wpisem chciałbym pokazać Ci jak bardzo należy uważać i zachowywać się lojalnie wobec drugiej strony umowy (szczególnie na gruncie umów, w których druga strona rozporządza swoją własnością), bo w przeciwnym wypadku można dopuścić się popełnienia przestępstwa oszustwa.

W pierwszej kolejności rozważ, że to jakie zachowanie może być uznanym za czyn zabroniony oszustwa, opisuje art. 286 § 1 Kodeksu karnego (dalej „KK”), zgodnie z którym „Kto, w celu osiągnięcia korzyści majątkowej, doprowadza inną osobę do niekorzystnego rozporządzenia własnym lub cudzym mieniem za pomocą wprowadzenia jej w błąd albo wyzyskania błędu lub niezdolności do należytego pojmowania przedsiębranego działania, podlega karze pozbawienia wolności od 6 miesięcy do lat 8”.

W jednej ze spraw mojego klienta sytuacja miała następujący przebieg:

1. Klient kupił mieszkanie, na podstawie umowy sprzedaży zawartej w formie aktu notarialnego, które miało być wg zapewnień sprzedających i pośrednika cytując „jak igła, bez wad fizycznych i prawnych, nadające się do zamieszkania zgodnie z jego mieszkalnym przeznaczeniem i właściwościami od ręki, bez potrzeby inwestowania w nie jakichkolwiek nakładów”, za niebagatelną sumę prawie 400.000 zł.;

2. Przy zawieraniu aktu notarialnego w kancelarii notarialnej, w akcie notarialnym umowy sprzedaży mieszkania, sprzedający złożyli kupującemu Klientowi oświadczenia o braku jakichkolwiek wad fizycznych mieszkania;

3. Po zaledwie miesiącu od zamieszkania w lokalu przez kupującego mojego Klienta, mieszkanie stało się amazońską dżunglą – wszędzie zaczęła wychodzić wilgoć, zaczęło zalewać mieszkanie, wszędzie skraplała się na ścianach i oknach para oraz momentalnie spod przypudrowanych ścian wyszedł grzyb;

4. Klient powiedział wprost, że sprzedający go o tym nie poinformowali, a w spółdzielni mieszkaniowej sprzedający przed sprzedażą dokonywali licznych zgłoszeń co do problemów z wilgocią i zalewaniem mieszkania, co jednoznacznie wykazuje wiedzę sprzedających odnośnie istnienia wad tego mieszkania (rzeczy sprzedawanej klientowi);

5. Prokuratura odmówiła wszczęcia postępowania w kierunku popełnienia przez sprzedających przestępstwa oszustwa, twierdząc, że zasadniczo nie zachodzą znamiona czynu zabronionego, a klient może zawsze sobie dochodzić praw na drodze procesu cywilnego, korzystając z roszczeń ochronnych z tytułu rękojmi za wady fizyczne rzeczy sprzedanej;

6. Złożyłem zażalenie na postanowienie prokuratury i na szczęście Sąd nie miał żadnych wątpliwości, kategorycznie nie podzielając poglądu prokuratury, a zarazem jednoznacznie wskazując, że zachodzi podejrzenie popełnienia przestępstwa oszustwa przez sprzedających na szkodę kupującego mojego Klienta, wprowadzenia go w błąd, wykorzystania lub niewyprowadzenia z błędu przez sprzedających i tym samym doprowadzenia kupującego Klienta do niekorzystnego rozporządzenia mieniem. Sąd uchylając postanowienie, nakazał prokuraturze wszczęcie i prowadzenie postępowania w kierunku popełnienia przestępstwa oszustwa przez sprzedających.

Powiem wprost, że normalni ludzie zazwyczaj posługują się pojęciem „przesłanek”, „cech” czy „charakterystyki”, ale nie dotyczy to świata karnistów i prawa karnego. Tutaj „przesłankę” zastępuje zawsze określenie „znamię”. Znamiona to nic innego jak wyrazy stanowiące części mowy – przymiotniki, rzeczowniki i czasowniki, które opisują jakie zachowanie człowieka jest uznawane za przestępstwo.

Przestępstwo oszustwa w znamionach strony przedmiotowej określa znamieniem czasownikowym karalne zachowanie człowieka, którym jest „doprowadzenie innej osoby do niekorzystnego rozporządzenia własnym lub cudzym mieniem za pomocą wprowadzenia jej w błąd albo wyzyskania błędu lub niezdolności do należytego pojmowania przedsiębranego działania”.

Znamiona strony podmiotowej przestępstwa oszustwa związane są z tym, że przestępstwa dzielą się na umyślne i nieumyślne, przy czym oszukać można kogoś wyłącznie umyślnie, o czym zadecydował ustawodawca, opisując w art. 286 § 1 KK takie działanie „Kto, w celu osiągnięcia korzyści majątkowej, doprowadza […]”. Działanie danego sprawcy w celu osiągnięcia korzyści, w celu doprowadzenia innego człowieka do niekorzystnego dla niego zawarcia umowy poprzez wprowadzenie go w błąd albo wyzyskanie błędu jest zawsze działaniem przemyślanym, dokonywanym z rozwagą i nastawieniem, działaniem celowym, nakierunkowanym na wywołanie skutku w postaci niekorzystnego rozporządzenia mieniem przez kontrahenta, a przez to umyślnym.

Zatem istotą przestępstwa oszustwa jest świadome i celowe podjęcie takich działań wobec swojego kontrahenta, które mają na celu wywołanie mylnego wyobrażenia o rzeczywistości w świadomości strony umowy (czynności cywilnoprawnej) i przekonać ją do zawarcia umowy, która jest dla niej niekorzystna, bo gdyby nie została wprowadzona w błąd, gdyby w jej świadomości były te okoliczności, które zostały przez sprawcę zatajone, nie zawarłaby takiej umowy, nie rozporządziłaby swoim prawem.

W tym miejscu przytoczę wyrok Sądu Apelacyjnego w Katowicach z dnia 9 grudnia 2016 r., sygn. akt: II AKa 412/16, który bardzo jednoznacznie i stanowczo wskazał, że „Dodać należy, że dla przestępstwa oszustwa nie ma potrzeby wykazywania, iż w chwili zawierania umowy sprawca nie miał zamiaru wywiązać się z zobowiązania. Wystarczającym jest ustalenie, że pokrzywdzony nie zawarłby umowy, gdyby wiedział o okolicznościach, które były przedmiotem wprowadzenia go w błąd przez sprawcę. Do wprowadzenia w błąd skutkującego niekorzystnym rozporządzeniem mieniem wystarczające jest celowe wywołanie błędnego wyobrażenia o okolicznościach decydujących o rozporządzeniu lub sposobie rozporządzenia. Dla bytu przestępstwa art. 286 § 1 k.k. okoliczność, że pokrzywdzeni mogli błędu uniknąć, czy też nie zachowali należytej ostrożności, nie jest istotna”.

Każde opisane w KK i innych ustawach przestępstwo ma za zadanie chronić określone dobra prawne. W przypadku przestępstwa oszustwa, ochronie podlega majątek pokrzywdzonego, bezpieczeństwo jego mienia, a jednocześnie pewność obrotu gospodarczego, dokonywanie czynności prawnych (m. in. zawieranie umów) zgodnie z dobrymi obyczajami, zasadami uczciwości gospodarczej, kupieckiej oraz lojalności kontrahenckiej. M. Dąbrowska-Kardas, P. Kardas [w:] Kodeks karny. Część szczególna. Tom III. Komentarz art. 286, wyd. V, red. W. Wróbel, A. Zoll, Warszawa 2022 wskazują, że „W odniesieniu do przestępstwa oszustwa pojęcie mienia, jako przedmiotu ochrony, występuje w tzw. szerokim zakresie nazwy „mienie”, obejmując wszelkie prawa majątkowe, rzeczowe i obligacyjne, w tym także usługi, świadczenia, zyski lub pożytki stanowiące majątek”.

Niestety z moich obserwacji wynika, że niewiele osób ma świadomość, że gdy zawierając umowę przykładowo sprzedaży samochodu, jako sprzedający nie poinformuje kupującego o tym, że samochód ma wady fizyczne, że brakuje mu właściwości, które powinien mieć albo o nieistnieniu właściwości, na których zależy kupującemu albo gdy sprzedający wprost cynicznie na pytania kupującego o wady wprowadza go w błąd, oświadczając, że rzecz sprzedawana nie ma żadnych wad – że może w takiej sytuacji ponieść z tego tytułu odpowiedzialność karną za przestępstwo oszustwa, może zostać prawomocnie skazanym oraz nawet osadzonym w zakładzie karnym w celu wykonania kary. Takie nielojalne zachowania przy zawieraniu umów przez strony są zabronione, piętnowane przez ustawodawcę jako przestępstwa, a osoby w taki sposób postępujące zostają uznane za przestępców.

W pierwszej kolejności, tak jak we wstępie napisałem – gdy oceniasz, że zostałeś w taki sposób oszukany, powinieneś niezwłocznie zawiadomić organy ścigania – Policję albo prokuraturę o podejrzeniu popełnienia przestępstwa. Zalecałbym Ci przyłożenie się i napisanie zawiadomienia na piśmie z wykorzystaniem edytora tekstu, w którym dokładnie, krok po kroku, opiszesz organom ścigania i odtworzysz całkowicie chronologiczny ciąg zdarzenia, zachowanie kontrahenta oraz wszelkie okoliczności zawierania z Nim umowy szczególnie negatywne dla Ciebie następstwa jej zawarcia, świadczące o tym, że jej zawarcie było dla Ciebie niekorzystne, a kontrahent wprowadził Cię w błąd lub nie wyprowadził z błędu cynicznie go wyzyskując w celu osiągnięcia z zawarcia umowy korzyść majątkową.

Prokuratura ma obowiązek w takim przypadku przeprowadzić postępowanie wyjaśniające, po czym wydaje postanowienie o wszczęciu albo odmowie wszczęcia postępowania, jak w przypadku mojego Klienta, które możesz oczywiście zaskarżyć zażaleniem, wskazując na nieprawidłowości w prowadzonym postępowaniu przez organy ścigania i żądając przez Sąd uchylenia postanowienia i nakazania prokuraturze prowadzenia sprawy. Jeżeli postępowanie zostanie wszczęte, będzie zmierzać do przedstawienia nielojalnemu kontrahentowi, który Cię prawdopodobnie oszukał, zarzutów popełnienia czynu zabronionego oraz skierowania przez prokuratora aktu oskarżenia do właściwego wydziału karnego Sądu, który po przeprowadzeniu rozprawy wyda wyrok skazujący albo uniewinniający. W przypadku skazania, będziesz dysponował o wiele łatwiejszą drogą do uzyskanie rekompensaty i zadośćuczynienia za bycie ofiarą przestępstwa od sprawcy.

***

Bardzo często w powyższych sytuacjach klienci pytają mnie co robić – czy zgłaszać takie zachowania do prokuratury czy zostawić to w świętym spokoju? Zawsze w takiej sytuacji przychodzi mi na myśl tylko jedna odpowiedź, którą powtarzam niczym zdarta płyta – „To zależy od Pana/Pani czy chce Pan, aby ta osoba czerpała korzyści z bycia przestępcą i być może za chwilę popełni przestępstwo na szkodę innej osoby, podobnie oszukując, czy jednak chce Pan/Pani przeciwdziałać takiemu zachowaniu, pociągnąć sprawcę do odpowiedzialności, a może nawet uzyskać naprawienie wyrządzonej Panu/Pani szkody”.

Wiem jedno – o tyle, o ile wahasz się z podjęciem działań prawnych, bo nie wiesz co z czym się je, co robić, gdzie się udać, co pisać – to jest to odrobinę zrozumiałe. Jednakże, gdy już wiesz, że mogłeś paść ofiarą PRZESTĘPSTWA, to Twoja bierność niestety ale może powodować, że ktoś inny również będzie cierpiał, a Twoja krzywda i cierpienie zostaną całkowicie zmarnowane. Nie rezygnuj z walki o swoje prawa i poprawę Naszej wspólnej rzeczywistości.

***

Jeżeli nie wiesz, w jaki sposób uzyskać pomoc prawną czy wszcząć sprawę karną w prokuraturze, umów się na PORADĘ PRAWNĄ, a zanalizuję Twoją sprawę i przedstawię Ci możliwości działania.