We wpisie o spadku wyjaśniłem, że na podstawie art. 925 Kodeksu cywilnego (dalej „KC”) „Spadkobierca nabywa spadek z chwilą otwarcia spadku”. Skutek spadkobrania następuje z mocy prawa, bez działania i potrzeby podejmowania dodatkowych czynności przez spadkobiercę. Pytanie tylko w jaki sposób udowodnić swój tytuł spadkobiercy? Tutaj z pomocą przychodzi art. 1025 § 1 KC, stanowiący, że „Sąd na wniosek osoby mającej w tym interes stwierdza nabycie spadku przez spadkobiercę. Notariusz na zasadach określonych w przepisach odrębnych sporządza akt poświadczenia dziedziczenia”.

Zatem, aby móc potwierdzić swój tytuł spadkobiercy i tym samym swoje prawa do spadku, musisz się legitymować postanowieniem o stwierdzeniu nabycia spadku albo aktem poświadczenia dziedziczenia. Art. 1025 § 2 KC jednoznacznie stanowi, że „Domniemywa się, że osoba, która uzyskała stwierdzenie nabycia spadku albo poświadczenie dziedziczenia, jest spadkobiercą”.

Zgodnie z art. 1027 KC „Względem osoby trzeciej, która nie rości sobie praw do spadku z tytułu dziedziczenia, spadkobierca może udowodnić swoje prawa wynikające z dziedziczenia tylko stwierdzeniem nabycia spadku albo zarejestrowanym aktem poświadczenia dziedziczenia”. Wynika stąd, że dowodem wykazującym nabycie spadku przed wszelkimi innymi osobami, organami władzy publicznej i sądami mogą być tylko dwa rodzaje dokumentów urzędowych: 1) prawomocne postanowienie sądu rejonowego stwierdzające nabycie spadku albo 2) notarialny akt poświadczenia dziedziczenia.

APD sporządza, w formie aktu notarialnego, notariusz. Zgodnie z art. 95a ustawy z dnia 14 lutego 1991 r. Prawo o notariacie „Notariusz sporządza akt poświadczenia dziedziczenia ustawowego lub testamentowego, z wyłączeniem dziedziczenia na podstawie testamentów szczególnych”.

Uzyskanie APD jest szybsze i wygodniejsze, jednakże jego sporządzenie nie jest możliwe w każdej sytuacji – zgodnie z art. 95e § 2 Prawa o notariacie „Notariusz odmawia sporządzenia aktu poświadczenia dziedziczenia, jeżeli:

1) w stosunku do spadku został już uprzednio sporządzony akt poświadczenia dziedziczenia lub wydane postanowienie o stwierdzeniu nabycia spadku;

2) w toku sporządzania protokołu dziedziczenia ujawnią się okoliczności wskazujące, że przy jego sporządzeniu nie były obecne wszystkie osoby, które mogą wchodzić w rachubę jako spadkobiercy ustawowi lub testamentowi, lub też osoby, na których rzecz spadkodawca uczynił zapisy windykacyjne, albo istnieją lub istniały testamenty, które nie zostały otwarte lub ogłoszone;

4) w sprawie brak jurysdykcji krajowej”.

Innymi słowy – notariusz odmówi sporządzenia APD, jeżeli już raz został sporządzony dla tego samego spadku APD, wydano postanowienie sądu spadku stwierdzające nabycie spadku albo gdy notariusz ma wątpliwości, czy wszyscy potencjalni spadkobiercy ustawowi i testamentowi byli obecni przy sporządzaniu przez niego protokołu dziedziczenia lub ma wątpliwości, czy nie istniały lub istnieją jeszcze jakieś testamenty spadkodawcy. W takim przypadku jedyną opcją uzyskania dokumentu potwierdzającego prawa do spadku staje się konieczność wydania przez sąd rejonowy postanowienia stwierdzającego nabycie spadku.

Procedurę uzyskania postanowienia stwierdzającego nabycie spadku określają następujące przepisy:

1. zgodnie z art. 669 Kodeksu postępowania cywilnego (dalej „KPC”) „Sąd spadku wydaje postanowienie o stwierdzeniu nabycia spadku po przeprowadzeniu rozprawy, na którą wzywa wnioskodawcę oraz osoby mogące wchodzić w rachubę jako spadkobiercy ustawowi i testamentowi”;

2. zgodnie z art. 670 § 1 KPC „Sąd spadku bada z urzędu, kto jest spadkobiercą. W szczególności bada, czy spadkodawca pozostawił testament, oraz wzywa do złożenia testamentu osobę, co do której będzie uprawdopodobnione, że testament u niej się znajduje. Jeżeli testament zostanie złożony, sąd dokona jego otwarcia i ogłoszenia”;

3. zgodnie z art. 677 § 1 KPC „Sąd stwierdzi nabycie spadku przez spadkobierców, choćby były nimi inne osoby niż te, które wskazali uczestnicy. W postanowieniu o stwierdzeniu nabycia spadku sąd wymienia spadkodawcę oraz wszystkich spadkobierców, którym spadek przypadł, jak również wysokość ich udziałów”.

Z przytoczonych przepisów wynika jednoznacznie szczególna rola sądu spadku w sprawowaniu kontroli nad prawidłowością przebiegu procesu dziedziczenia. To sąd spadku z urzędu jest zobowiązany stwierdzić rodzaj spadkobrania, krąg spadkobierców, udziały w dziedziczonym po spadkodawcy spadku przez każdego ze spadkobierców oraz w przypadku działu spadku – skład spadku według stanu na dzień otwarcia spadku. Nawet jeśli wnioskodawca błędnie wyliczy udziały, sąd spadku i tak musi z urzędu wszystkie przeliczenia udziałów zweryfikować i ewentualnie zmienić na zgodne z KC.

Zwracam uwagę, że w Polsce został utworzony Rejestr Spadkowy, w którym rejestruje się wszystkie prawomocne postanowienia sądu rejonowego stwierdzające nabycie spadku i notarialne akty poświadczenia dziedziczenia, a także wszystkie prawomocne postanowienia sądu spadku uchylające lub zmieniające postanowienie stwierdzające nabycie spadku albo notarialny akt poświadczenia dziedziczenia.

Rejestr Spadkowy umożliwia sądom i notariuszom zweryfikowanie, czy po danym spadkodawcy nie zostało już przeprowadzone postępowanie spadkowe albo nie został wydany APD, co ma za zadanie uniknięcie wydania dwóch dokumentów stwierdzających nabycie praw do spadku.

***

Podsumowując zatem, jeżeli chcesz móc się wylegitymować przed każdą inną osobą, że jesteś spadkobiercą – potrzebujesz prawomocnego postanowienia stwierdzającego nabycie spadku albo notarialnego aktu poświadczenia dziedziczenia, w którym zostaniesz wymieniony jako spadkobierca.

Jeżeli notariusz odmawia sporządzenia APD, wyłączną prawną drogą uzyskania potwierdzenia praw do spadku jest wystąpienie do sądu z wnioskiem o wydanie postanowienia stwierdzającego nabycie spadku.

Jeżeli nie wiesz w jaki sposób sporządzić wniosek o stwierdzenie nabycia spadku, zapraszam do umówienia się na PORADĘ PRAWNĄ SPADKOWA.